ئەمە وەڵامی پرسیارەکە نەبوو!
چەند سەرنجێک لەسەر وەڵامی مەریوان وریا قانع
بە پرسیارێک دەربارەی ریفراندۆم
بەڕێزێک ئەم پرسیارەی ئاراستەی بەڕێز مەریوان وریا قانع (م.و)کردووە ” لەبەرچی بابه‌تيك نانوسى كه تو به‌چاره‌سه‌رى ئه‌زانى بۆ ئه‌م دۆخەی ئەمڕۆ؟ هه‌مومان هه‌ر رخنه‌مان هه‌يه روئيايه‌كى راست و دروستمان نيیه، ئايا كورد چ هه‌ڵبژاده‌يه‌كى هه‌بێت؟ ده‌ستبەردارى سه‌ربه‌خۆیى بێت یان له گه‌ڵ عێراق بمێنێته‌وه؟ ئايا عێراق ده‌توانێت پابەندی ئه‌و پێكه‌وه ژيانه بێت کە ئێمە دەمانەوێت؟ يان چ جۆره بڕیارێک بو ئه‌م هه‌مو نه‌هامه‌تيه باشترينه؟”
(م.و) لە وەڵامدا ئەمسەرو ئەوسەری کردووە بەڵام خۆی لە وەڵامی سەرڕاست بە پرسیارەکە لاداوە. هەموو بنەما و بەڵگە واقعیەکانی پشتی پرسی سەربەخۆیی کوردستانی فەرامۆش کردووە و لە رستەیەکدا وای نیشانداوە کە گوایە خواستی ریفراندۆم و سەربەخۆیی لە ترسی ئەنفالکردن هێنراوەتەگۆڕێ، بۆ ئەوەی باسەکە بۆ جێگایەک بەرێ کە خۆی مەبەستیەتی. ئەو دەڵێ “ئەمڕۆ لە ھەرێمدا گوتارێکی دروستکراوە وای نیشنائەدات کە کورد یان ئەوەتا جیادەبێتەوە و سەربەخۆ دەبێت، یان ئەوەتا ئەنفال دەکرێت و لەناودەبرێت؟ ”
بەڵام لە راستیدا ترس لە “ئەنفال” نەک تاقە هۆکار و بەڵگەی پشتی پرسی سەربەخۆیی نیە، بەڵکو لە ئێستادا تەنانەت پێگەیەکی لاوەکیشی نیە لە هاتنەگۆڕی ئەم پرسەدا. خواستی سەربەخۆبوونی کوردستان ئەمڕۆ لە دوو روانگەی جیاوەزەوە لە ئارادایە، کە هیچیان ترس لە ” ئەنفال” ناکەن بە بەڵگەی پێداگری لەسەر ئەم خواستە. روانگەیەکیان ناسیۆنالیستیە و لەلایەن بزووتنەووە و ئەحزاب و رووناکبیرانی ناسیۆنالیست و نەتەوەپەرستی کوردەوە پێداگری لەسەر سەربەخۆیی دەکات و بەڵگەکانی بە دەربڕینی جۆراوجۆر ئەوەیە کە نەتەوەی کورد پێویستە دەوڵەتی سەربەخۆی خۆی هەبێت و دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی وەکو خەون و ئامانجێکی پیرۆزی نەتەوەیی و دەوای هەموو دەردەکان نیشانی خەڵک دەدات. بە تایبەتی دوای ئەوەی کە ئەزمونەکەیان “فیدراڵیزمی قەومی” لە مەیدانی واقعدا شکستی خواردووە و ناکام ماوەتەوە. ناسیۆنالیستەکان ئەو راستیە دەزانن و دەبینن کە دۆخی سیاسی و هاوکێشەی سیاسی عێراقی دوای شکستی داعش گەڕانەوە نابێت بۆ دۆخ و هاوسەنگی دوای رووخانی بەعس و داگیرکردنی عێراق و تەنانەت بەر لە سەرهەڵدانی داعش. ئەم هاوکێشەیە بەپێی هاوسەنگی تازەی هێزەکان لە عێراقێکدا کە لەسەر بنەمای شوناسە درووستکراوە قەومی و تائیفیەکان و هاوبەشی هێزەکانی ئەم شوناسانە لە دەسەڵات داڕێژراوە، گۆڕانی بەسەردێت. دەزانن کە هاوسەنگی تازە دوورە لەوەی ئەوان دڵ بە پیادەکردنی ماددەی ١٤٠ی دەستور و ١٧% ی بودجە و خواستەکانیان لە بارەی هێزی پێشمەرگە..و… خۆش بکەن و تەنانەت ئاسۆی پێگە و پۆستەکانیان لە حکومەتی فیدراڵی بەغدا روون نیە. بۆیە باسی ریفراندۆم و سەربەخۆییان هێناوەتەگۆڕێ و بە ئەگەری زۆریش تەنها وەکو کارتی فشار بەرامبەر حکومەتی ناوەندی کەڵکی لێوەردەگرن بۆ داسەپاندنی مەرامەکانیان. جیابوونەوە و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ رەنگە پلانی (B) ئەوان بێت لە پرۆسەیەکدا کە ئەگەر ریفراندۆم و بڕیاری سەربەخۆیی وەکو کارتی فشار دادی نەدان، ئەوکات بە رازیکردن و خاترجەم کردنی دەوڵەتانی ناوچەکە و زلهێزەکان بەوەی کە دەوڵەتەکەیان ملی لە مو باریکتر دەبێت لە ئاست فەرمان و بەرژەوەندیەکانی ئەواندا، پەنابەرن بۆ دەوڵەتی سەربەخۆ.
روانگەی دووەم لە ٢٢ ساڵ لەمەوبەرەوە لەلایەن کۆمۆنیزم و ئازادیخوازیەوە پێداگری لەسەر ریفراندۆم و سەربەخۆیی دەکات. لەم روانگەیەشەوە “ترس لە ئەنفال” جێگەیەکی نیە. بەڵگەکانی ئەم روانگەیە ئەوەیە کە هەرچەندە ستەمی قەومی لەسەر خەڵکی کوردستان کۆتایی هاتووە، بەڵام کێشەی کورد وەکو کێشەیەکی سیاسی و گرفتێکی کۆمەڵایەتی کە نزیکەی سێ چارەکە سەدەیە کۆمەڵگای عێراقی خستوەتە ژێرکاریگەری خۆیەوە و برینێکی قوڵی لە جەستەی ئەم کۆمەڵگایە هەڵکەندووە، ماوەتەوە. سەردەمێک ناوەڕۆکی ئەم کێشەیە بریتی بوو لە ستەمی قەومی و شەڕ و بەرامبەرکێی هەردوو ناسیۆنالیزمی عەرەب و کورد لەسەر شەریکبونەوەی ناسیۆنالیزمی کورد لە دەسەڵات، هەروەها وەستانەوەی خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان دژی سەرکوت و ستەمی دەوڵەتی ناوەندی. بەڵام ئەمرۆ ناوەڕۆکی ئەو کێشەیە گۆڕاوە بۆ دووبەرەکی و ناکۆکی و رق و کینەیەکی قەومی نێوان کورد و عەرەب کە هەردوو ناسیۆنالیزمی کورد و عەرەب خوڵقاندویانە و بە تایبەتیش بە داسەپاندنی فیدراڵیزمی قەومی بە قوڵی براوەتە ناو خەڵکەوە. دەسەڵاتی بنەماڵەیی و مافیای ئێستای کوردستان و عێراقیش لەسەر ئەم ناکۆکیە دەلەوەڕێن. چ شتێک لەوە ئاشکراترە کە کاتێک خەڵکی کرێکار و ستەمدیدەی کوردستان دەکەونە شەڕ و کێشەوە لەگەڵ ئەم دەسەلاتە تاڵانکەرە لە پێناو سەرەتاییترین مافەکانیان، دەسەڵاتی کورد بە ئاسانی بە سازکردنی هەرا لەسەر مەسەلەیەکی قەومی وەکو هەڵکردنی ئاڵای کوردستان، مادەی ١٤٠ی دەستور و بەشی کورد لە دەسەڵات و داهات، رووی خەڵکی بەدەنگهاتوو لە دژی خۆیان وەردەگێڕن بەرە بەغدا و لە پشتی سیاسەتەکانی خۆیان هەڵیاندەخڕێنن. ئەوەندە بەسە کە وای نیشانبدەن جاری شەڕ لەسەر بەشی کوردە لە عێراق، بۆ ئەوەی جەماوەری ستەمدیدە لە دژی تاڵانگەری خۆیان بێدەنگ بکەن. بەڵگەی دووەمی ئەم روانگەیە خودی فیدراڵیزمی قەومیە، بەدەر لە شکست و مایەپوچبوونی ئێستای ئەم ئەزمونە، خودی دەستەبەندی کردنی هاوڵاتیانی عێراق بەسەر کورد و عەرەب و شیعە و سونەدا، پاشان دابەشکردنی دەسەڵات و داهات لە نێوان نوێنەرانی ئەم قەوم و تایەفانە، خۆی مادەیەکە بۆ ئەبەدی کردنی شەڕ و کێشەی نەبڕاوە لەسەر زیاد و کەمکردنی ئەم بەشانە و بەیەکدادانی خەڵکی سەر بەم قەوم و تایفانە. فیدراڵیزمی قەومی جیاوازی و ناکۆکیەکی توند و گەورەی هەیە لەگەڵ فیدراڵیزمی ئیداری و جوغرافی کە لە زۆر جێگای دنیادا لە ئارادایە و زۆرکات سیاسیەکان و روناکبیرانی کورد دەیانەوێ فیدراڵیزمی قەومی پێ پاساوبدەن. لە فیدراڵیزمی ئیداری و جوغرافیدا ناسنامەی جیاواز بۆ دانیشتوانی هەرێمەکان داناتاشرێت و کێشە و رق و دوبەرەکی و دوژمنایەتی لە نێوان دانیشتوانی هەرێمەکاندا پێکناهێنێت، واتە رێک بە پێچەوانەی ئەو فیدراڵیزمە قەومی و تایفیەوە کە ئێستا لە عێراقدا لە ئارادایە.
کۆتایهێنان بە کێشەی کورد و ئەم رق و کینە و دووبەرەکی و دوژمنایەتیە قەومیە کە زۆرجار تا لێواری شەڕی قەومی دەڕوات و تەنانەت هەندێک جار شەڕی لێرەولەوێش روویداووە، لە دوو رێگا زیاتری نیە. یان دامەزراندنی دەوڵەتێکی غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبی لە عێراق کە هەموو هاوڵاتیان بەدەر لە شوناسی قەومی و دینیان لە هەموو بوارێکدا یەکسانبن و هیچ جۆرە دەستەبەندی و جیاکاری و هەڵاواردنێک لە ئارادا نەبێت، یان جیابونەوەی کوردستان و دامەزاراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆ. تەنانەت ئەگەر لە عێراقدا دەوڵەتێکی غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبیش لەسەرکار بوایە، هێشتا بە لەبەرچاوگرتنی ئەو ستەمەی کە دەیان ساڵ لەلایەن دەوڵەتە ستەمکارەکانی عێراقەوە دژی خەڵکی کوردستان پیادەکراوە، ئەوە خەڵکی کوردستانن کە لە ریفراندۆمێکدا بڕیار لەسەر هەڵبژاردنی یەکێک لەم دوو رێگایە دەدەن.
ئەم مەسەلە و فاکتەرە واقعیانە لەلایەن (م.و) بە تەواوی فەرامۆش کراون و گۆڕاون بۆ “ترس لە ئەنفال” بە مەبەستی پەسەند نیشاندانی رەتکردنەوەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی لە روانگەیەکی دژە پارتیەوە. (م.و) و ئەوانەی لە پشتی ئەم دیدگایەوە وەستاون دژی نەتەوە پەرستی و ناسیۆنالیزم نین، دژی دەسەڵات و “جیهازێکی مۆدێڕن” بەڵام بیروکراسی سەروخەڵکی نین، دژی ستەمی چینایەتی و هەڵاواردنی جنسی و قەومی و دینی نین، دژی دەستەبەندی و داسەپاندنی شوناسی دەستساز نین، تەنها دژی بنەماڵەی بارزانی و پارتین. تەنانەت دژە پارتی بوون، بەو ئەنجامەی گەیاندون کە دژایەتی مافی خەڵکی کوردستان بۆ ئەنجامدانی ریفراندۆمیش بکەن. ئەم دیدگایە لە فەلەکی پارتی و بارزانیدا دەسوڕێتەوە، پارتی و بارزانی هەرچی بڵێن ئەوان دەڵێن پێچەوانەکەی راستە. ئامانجەکەشیان لەوەدا گەڵاڵە دەبێت کە دەسەڵات لە دەستی بنەماڵەی بارزانیەوە وەکو بەشێک لە چینی دارا و ستەمکاری کوردستان بگوازرێتەوە بۆ دەستی بەشێکی تری هەمان چینی ستەمکار. نوێنەری سیاسی و حزبی ئەم دیدگایە بزوتنەوەی گۆڕانە کە چۆن لەو ساتەوە گۆشەیەک لە کورسی دەسەڵاتیان پێدرا داوایان کرد شەقام ئارام بێت و کەس ناڕەزایەتی دەرنەبڕێت، ئێستاش ئەگەر پارتی رێگابدات سەرۆک پەرلەمانەکەیان و وەزیرەکانیان بگەڕێنەوە سەر کورسیەکانیان هەموو ئەم هەرایە لە دژی پارتی و بنەماڵەی بارزانی و دژایەتی ریفراندۆم و سەربەخۆیی دەپێچنەوە و ئاوی تەبەڕوکی یاسایی بەسەر بڕیار و پلانی بارزانیدا دەپرژێنن.
بەڵگەیەکی تری (م.و) ئەوەیە کە دەڵێ ” بە بۆچوونی من ئەو نوخبە سیاسییە باڵادەستەی ئەمڕۆکە لە کوردستاندا حوکمڕانە زۆر لەوە داماوتر و بێتواناتر و بێپلانترە بتوانێت سەربەخۆیی ئەنجامبدات” بەڵام ئەمە بەڵگەیەک نیە بۆ رەتکردنەوەی خودی ریفراندۆم و سەربەخۆیی، بەڵکو بەڵگەیەکە بۆ پێویستی پێداگری شێلگیرانە لەسەر ئەم پرسە ئەم مافە و ئەم رێگاچاریە و نەسپاردنی بە پارتی و هاوپەیمانە داماوەکانی. ئەمانە جگە لە داماوی و بێتوانایی و بێپلانییان بە هیچ جۆرێک جێگای متمانە نین، بەرای من تا سەرلەبەیانی رۆژی ٢٥ سەپتەمبەریش ئەگەری ئەوە هەیە ئەمانە پەشیمانبنەوە لە ریفراندۆم و سەربەخۆیی. چەندین جار بۆ مەبەست و مەرامەی خۆیان ئەم پرسەیان جوڵاندوە و پاشان بێدەنگیان لێکردووە. مێژوو دەیانجار ئەوەی بۆ خەڵکی کوردستان سەلماندووە کە ئەمانە بە هیچ جۆرێک جێگای باوەڕنین. خودی دەسەڵاتی زیاتر لە چارەکە سەدەیەکی یەکێتی و پارتی نابێ خۆشباوەڕیەکی لای خەڵک هێشتبێتەوە. هەر وەکو ئەزمونی خۆشباوەڕی بزووتنەوەی ١٧ی شوبات و دوو خولی هەڵبژاردنی پەرلەمانیش نیشانیداوە کە گۆڕان و ئیسلامیەکانیش لەوان داماوترن. بەڵام بەدەر لە هەموو عەیب و عاری ئەم هێزانە، سێ چارەکە سەدە شەڕ و کێشەی قەومی، پێکەوە ژیانی خەڵکی کوردستانی لەگەڵ خەڵکی عێراق، ئەویش لە سایەی دەسەڵاتێکی فیدراڵی قەمی و تایفی کۆنەپەرستانەدا زۆر سەخت و دژوار و پڕدەردەسەری کردوە. بۆیە زامنی ئەوەی کە خەڵکی کوردستان بتوانن خۆیان بڕیاردەری ئایندەی خۆیان بن، تەنها لە مەیدان راوەستانی جەماوەری ستەمدیدەیە بە ریزێکی جیاواز و ئاسۆیەکی سیاسی جیاواز لە ریز و ئاسۆی ئەم حزبە بۆرژوازیە داماوانە، لە دەوری خواستی بەرپاکردنی ریفراندۆمێکی واقعی دور لە زەخت و زۆر بەسەرپەرشتی نەتەوە یەکگرتوەکان، لە پێناو جیابونەوەی کوردستان و دامەزراندنی دەوڵەتێکی غەیرە قەومی و غەیرە دینی کە هەموو دانیشتوانی کوردستان بەدەر لە ناسنامەی کوردی و عەرەبی و تورکمانی و ئاسوری و کلدانی، وە بەدەر لە ناسنامەی ئیسلامی و شیعی و سوننی و کریستیان و یەزیدی و کاکەیی ..هتد لەسەر بنەمای هاوڵاتی بوون بە یەک چاو تەماشا بکات. خەڵکی کوردستان نابێ لە رقی پارتی دەستبەرداری ئەم رێگاچارە و ئەم مافەی خۆیانبن.
(م.و) لە بارەی ئەوەی ئەلتەرناتیوی ئەو بۆ ریفراندۆم و سەربەخۆیی چیە؟ دەڵێ ” ئەلتەرناتیڤی میلەتی ئێمە ئەوەیە ئەو شێواز و مۆدێلە وێرانەی حوکمڕانیکردن لە ھەرێمدا چاک بکەین”
یەکەم /ئەمە وەڵامی پرسیارەکە نیە. ئەگەر ئەم دەسەڵاتە گەندەڵ و ستەمکارە بەو جۆرەی کە (م.و) بەرێگاچارەی دەزانێ “چاکیش بکرێت” یان وەکو وەکو من بە رێگاچارەی دەزانم بڕوخێنرێ، واتە ئەم دەسەڵاتە چاک بکرێت یان نا، بروخێ یان نەروخێ، هێشتا ئەو پرسیارەی ئەو بەڕێزە هەر لە جێگای خۆیەتی؛ کە پەیوەندی کوردستان لەگەڵ عێراق چۆن بێت؟ بۆ ئەمەش ئەمرۆ تەنها دوو ئەلتەرناتیو لەبەردەم خەڵکی کوردستانە؛ یان مانەوە لە گێژوای فیدراڵیزمی قەومی کۆنەپەرستانە، یان جیابونەوە و پێکهینانی دەوڵەتی سەربەخۆ. (م.و) بە خۆلادان لە وەڵامی پرسیارەکە و رەتکردنەوەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی بە بەهانەی ئەوەی پارتی و بارزانی بانگیشەی بۆ دەکەن، لایەنگری درێژەدانە بە فیدراڵیزمی قەومی، ئەویش لە کاتێکدا کە خاوەن و ئەندازیارانی فیدراڵیزم دانیانناوە بە شکستەکەیدا.
دووەم/ ئەزمونی زیاتر لە چارەکە سەدەیەک نیشانیداوە کە ئەم مۆدیلە لە حوکمڕانی لە چاککردن نایات و چاککردن هەڵناگرێت. خودی دیدگای چاککردنی ئەم مۆدیلە لە حوکمرانی تا ئێستا گورزی کاریگەری لە خەباتی خەڵکی ئازادیخواز و ستەمدیدەی وەشاندووە. ئەمە لە راستیدا گەورەترین وەهم و تەفرەدانە کە دەرخواردی خەڵکی کوردستان دراوە و دەدرێت. دوای تاقیکردنەوەی حکومەتی بنکەفراوان و نیشتمانی، ئیتر وەهمی چاککردنی مۆدیلی حوکمڕانی لەوە ئێکسپایەرترە کە ببێتە جێگا ئومێدی خەڵک.
سێهەم/ لەوانەش گرنگتر ئەوەیە (م.و) لەبارەی چاککردنی حکومڕانیەوە جگە لە کۆمەڵێک نەسیحەت هیچی تری نەوتووە. تەنانەت یەک وشە لە بارەی ئەوەوە ناڵێ کە چۆن و بە چ رێگایەک دەسەڵات لە دەستی بنەماڵە و حزبە تاڵانگەرەکان دەردەهێنێت و چۆنی چاک دەکات؟ دوای چەندین ساڵ و ئەزمونێکی زۆر لەگەڵ رەوتی چاکسازی دەسەڵات بە رێگای هەڵبژاردن و خەباتی پەرلەمانی، تازە ئیتر دەمێکە ئەو وەهمە کاتی بەسەرچووە کە دەڵێ؛ “رێگاچارە دروستکردنی جیھازێکی ئیداری مۆدێرنە کە حیزب و بنەماڵەکان پڕیان نەکردبێت لەکەسانی بێتوانا و گەندەڵ، سوپای نیشتمانی دامەزرێ و رێگانەدرێت نەوت و غاز بەو جۆرە بفرۆشرێت کە تا ئەمڕۆ فرۆشراوە..و…”. وەکو ئەوەی لە دنیا و ناوچەکەدا نموونەی ئەو دەوڵەتانە کەمبن کە جیهازی ئیداری مۆدێڕن و سوپای نیشتمانیان هەیە و وەکو مافیاکانی حکومەتی هەریمیش نەوت نافرۆشن، بەڵام خەڵکەکەیان نوقمی نەداری و هەژاری و بێمافی و ستەم و سەرکوتن. ئەوەی ئەم نوخبەیە نوێنەرایەتی دەکەن، رەخنەی ئەو بەشە لە بۆرژوازیە کە لە بەشی خۆیان لە تاڵانکردنی داهات و دەسڕەنجی کرێکاران و خەڵکی ستەمدیدە ناڕازین، نەک نوێنەرایەتی کردنی رەخنەی جەماوەری کرێکار و ستەمدیدە لە دەسەڵاتی گەندەڵ و ستەمکاری ئێستا.
چوارەم/ کێشەی ماهیەتی سەرکوتگەری و گەندەڵی و کۆنەپەرستی و ستەمکاری دەسەڵاتی ئێستای کوردستان، لەگەڵ کێشەی کورد و ریفراندۆم و جیابونەوە، نە یەکن و نە ئەلتەرناتیوی یەکترن. ئەمانە دوو مەسەلەی جیاوازن. کێشەی دەسەڵات لە کوردستان بە چاککردن چارەسەر نابێت بەڵکو رێگاکەی رووخاندنی شۆڕشگیڕانەی ئەم دەسەڵاتە و دامەزراندنی دەسەڵاتێکی پشتبەستوە بە ئیرادەی خەڵک. رێگاچارەی گونجاویش بۆ کێشەی کورد و دەرچون لە گێژوای فیدراڵیزم لە ئێستادا بەرپاکردنی ریفراندۆم و جیابونەوەیە. ئەلتەرناتیوەکانی (م.و) بۆ ئەم دوو مەسەلە و کێشە جیاوازانە واتە “بەردەوامیدان بە فیدراڵیزمی قەومی و چاککردنی مۆدیلی حوکمرانی” بەشێکن لەو ئەلتەرناتیوانە کە خۆی بە ئێکسپایەر ناوی بردون.
هەر لە پەیوەند بەم خاڵەوە (م.و) لە یاداشتێکی تردا دەڵێ یەکێک لە مەبەستەکانی بارزانی ” بۆ پەردەپۆشکردنێکی نابەرپرسیارانە و نائەخلاقییانەی کێشە و قەیرانە کوشندەکانی ھەرێمە کە ژیانی چەند ملیۆن مرۆڤێکی خستۆتە دۆخێکی پڕوکێنەرەوە.” من لەم بارەیەوە بە تەواوی هاوڕام لەگەل ئەو، بەڵام رێگاچارەکەی دژایەتی ریفراندۆم و سەربەخۆیی و راگرتنی کوردستان لە گێژوای ئێستا نیە، بەڵکو پەرەپێدانی خەباتێکی جەماوەری فراوانە دژی تاڵان و بڕۆ، دژی دزینی موچە و کرێ، دژی نەبوونی خزمەتگوزاریەکان، دژی سەرکوت، وە سەرئەنجام دژی دەسەڵاتی ستەمکاری ئیستا و هەڵپێچانی. بۆ دەبێ خەڵکی ستەمدیدە یان ریفراندۆم و سەربەخۆییان بوێت یان باشبوونی هەلومەرجی ژیان و مافەکانیان؟ بۆچی نابێت ئەم دوو مەیدانەی خەبات پێکەوە بەردەوام و پەرەبگرن؟!
پێنجەم/ پەیوەندی نێوان ئەم دوو مەسەلەیە ئەوەیە کە کوتایهاتنی کێشەی کورد کە بووە بە خۆراکی سیاسی و هێزهەڵخراندنی حزبە بنەماڵەیی و ناسیۆنالستەکان، رێگا خۆش دەکات بۆ شفاف بونەوەی ناکۆکی و جەنگی خەڵک دژی دەسەڵات، بۆ پەرەگرتنی خەباتی جەماوەری ئازادیخواز لە رێگای رووخاندنی دەسەڵاتدا. بێچارەسەر مانەوەی کێشەی کورد و فیدراڵیزمی قەومی گەورەترین خزمەتی کردووە بە دەسەڵاتی ستەمکار و میلیشیایی پارتی و یەکێتی و هاوبەشەکانیان. هۆکارێکە بۆ مانەوەی کوردستان لە رکێفی ئەم هێزانە و کولکردنی نوکی تیژی خەباتی خەڵکی ستەمدیدە دژی ئەم دەسەڵاتە و هەڵپێچانی.
شەشەم/ بۆ کێشەی کورد لە عێراق هەموو رۆژ ریفراندۆم ئەنجام نادرێت، جارێک ئەنجامدەدرێت. جا پارتی لە پشتی بێت یان هەر هیزێکی دیکە. ئەنجامی ریفراندۆمیش دەبێت بە بڕیاری خەڵک. ئەگەر لە رکەبەری لەگەڵ پارتی یان بە هەر هۆیەکی ترەوە نەخێر بووترێت بە جیابونەوە، ئیتر ئەمە دەبێت بە چارەنوسی خەڵکی کوردستان و گۆڕینی ئەگەر مەحاڵ نەبێت لانی کەم یەکجار ئەستەم و دژوارە. بۆیە ئەوە هەڵەیەکی کوشندەیە پرسی ریفراندۆم کە ٢٢ ساڵە هێنراوەتە گۆڕێ و خەباتی بۆ دەکرێت وەکو پرۆژەی پارتی بناسێنرێت و رەتبکرێتەوە. چونکە ئەگەر بڕیاری سەربەخۆیی بیباتەوە ئەوە بە ناحەق پارتی و بارزانی دەکرێن بە قارەمانی، ئەگەر لە رقی پارتیش نەخێر بۆ سەربەخۆیی بیباتەوە ئەوە خەڵکی کوردستان دووچاری چارەنوسێکی پڕ دەردەسەری دەبێت. پارتی و بارزانی داهێنەر و خاوەنی پرسی ریفراندۆم نیین ، بەڵکو ئەوان زۆر درەنگ ملیان بەم پرۆژەیە داوە کە ٢٢ ساڵە بەرزکراوەتەوە و خەباتی بۆ دەکرێت. مەرجێکی گرنگی سەرکەوتنی ئەم پرسە مەیدان چۆڵنەکردن و نەسپاردنیتی بە پارتی و ناسیۆنالیزمی کورد. رەتکردنەوەی ریفراندۆم و سەربەخۆیی بە پاساوی ئەوەی بارزانی داوای دەکات و پارتی پێی بەهێزدەبێت، لۆجکێکی نادروست وهەڵەیەکی کوشندەیە. ئەم لۆجیکە لە روانگەی چەپەوە مقاوەمەتی جەسورانەی کۆبانی کە بەریگرت لە دووبارەبوونەوەی کارەساتی شنگال بە پوچ و بێبایەخ دادەنێت بە پاساوی ئەوەی پەیەدەی ناسیۆنالیست رابەری دەکات و پەیەدەی پێ بەهێزدەبێت. یان وەکو ئەوەیە دەوڵەتی سەربەخۆی فەلەستین رەتبکرێتەوە بە پاساوی ئەوەی فەتح یان حەماس یان ناسیۆنالیزمی عەرەب داوای دەکەن یان ئەوانی پێ بەهێزدەبن.
* * *
ئەلتەرناتیوی ئازادیخوازانە بۆ ئەم دۆخە و بۆ دەربازبوون لە گێژوای ئێستا؛ یەکەم/ پێداگریە لەسەر ریفراندۆم و لە ریفراندۆمیشدا هەڵبژاردنی رێگای جیابوونەوە و دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ. دووەم/ هەر لە ئێستاوە پێویستە خەباتی جەماوەری لە دەوری پلاتفۆڕمێک رێکخراو و پەرەگرتووبێت کە زامنی مافە سیاسی و ئابور و کۆمەڵایەتیەکانی جەماوەری کرێکار و ستەمدیدە بکات و بنەما و چوارچێوەیەک بێت بۆ دەستور و یاساکانی دەوڵەتی سەربەخۆ. لەوانە؛ سیکیولار بوون و غەیرە قەومی بوونی دەوڵەت، دامەزرانی سیستەمێکی پشتبەستوو بە ئیرادە و بەشداری راستەوخۆ و بەردەوامی جەماوەر لە حوکمڕانی، یەکسانی هەموو دانیشتوان لەسەر بنەمای هاوڵاتی بوون، یەکسانی مافی ژن و پیاو، قەدەغە بوونی سزای لەسێدارەدان، دابینکردنی هەموو خزمەتگوزاری و پێداویستیەکان بە ستانداردی ژیانی هاوچەرخانە، دابنکردنی بێ قەید و بەندی ئازادیە سیاسی و مەدەنیەکان، بە خۆڕایی کردنی خوێندن و تەندروستی، بیمەی بێکاری و بەساڵاچون و لەدەستدانی توانای کار، یاسای کارێکی پێشڕەوانە…و….
رێبوار ئەحمەد
٢٥/٧/٢٠١٧
لە بۆپێشەوەی ژمارە ٩ بڵاوکراوەتەوە