شۆرشەکانی دنیای عەرەب و کاریگەری لەسەر پرسی دەولەت لە کوردستان

چاوپێکەوتنی رۆژنامەی هاولاتی دەربارەی شۆرشەکانی دنیای عەرەب و کاریگەری لەسەر پرسی دەولەت لە کوردستان.
هاولاتی: دەكرێ‌ بڵێین شۆڕشەكانی بەهاری عەرەبی بەر لەدیكتاتۆرەكان شۆڕش‌و توڕەبوون بوو لەو فۆرمەی لەدەوڵەت كە زیاتر لە نیو سەدەیەیە سەپێنراوە بەسەر خەڵكی ئەم ناوچەیەدا؟ واتە دەشێ‌ بڵێن ئەو هۆشیارییە لەپشت شۆڕشەكانەوە كاردەكات هۆشیاریەكی قوڵترە لەوەی بەتەنها بەكەوتنی دیكتاتۆرەكان كۆتایی پێبێت‌و لەدامەزراندن‌و فۆرمەڵەكردنی دەوڵەتێكدا بەردەوامی بەخۆی بدات كەوەك سپینۆزا بەرلە چەند سەدەیەك بەمجۆرە وەسفی دەكات: ئامانجی گەورەی دامەزراندنی دەوڵەت سەروەری یان ترساندنی خەڵك نییە، بەڵكو ئامانجی گەورەی دەوڵەت ئازادكردنی تاكە لەترس‌و ئازادكردن‌و رەخساندنی دۆخێكە تیایدا داهێنان بكەن‌و خۆیان بدۆزنەوە، نەوەك ونبكرێن‌و پێشێلبكرێن؟
ریبوار ئەحمەد/ ئامانجی گەورەی دەوڵەت ئازادکردنی تاک لە ترس‌و …نییە، دەوڵەت لەوەتەی هەیە لە هەر فۆرمیکدا بووبێت بریتیە لە ئامرازی دەستی چینێک بۆ دیکتەکردنDictation (فەرمانکردن یان ئەمرکردن). یانی بەدەرلەو تێگەیشتنەی ئەمڕۆ باوە بۆ دیکتاتۆریەت وەکو پێناسەیەک بۆدەوڵەتە سەرکوتگەرە پۆلیسی‌و سەربازییەکان، دەوڵەت لەهەموو سەردەمەکان‌و لەهەموو فۆرمەکانیدا دیکتاتۆریەتی چینێکە بەسەر چینیکیترەوە. ئامرازێکە بۆئەوەی بەرنامەی کۆمەڵایەتی‌و ئابوری‌و ئاسۆی سیاسی چینێکی دیاریکراو پیادە بکرێت‌.
ئەو شۆڕشانە بەپێی تێگەیشتنی باوی ئەمرۆ دژی دیکتاتۆری بوون، لە هەمانکاتدا توڕەییەکی گەورەی جەماوەریان لەوفۆرمانەی دەوڵەت نیشاندا. بەڵام ئەمە لایەنی هەرە بەرجەستەیان نەبوو بۆیە هەر بەوە پێناسەناکرێن. لایەنی بەرجەستەی ئەو شۆڕشانە بەدیاریکراوی لە میسرو تونس، خرۆشان‌و راپەرین بوو لەدژی ستەم‌و چەوسانەوەی سیاسی‌و ئابوری‌و کۆمەڵایەتی، لەدژی هەژاری‌و هەلاواردن‌و سەرکوت. لەهەمانکاتدا گورزێکی زۆر کاریگەریان لەفۆرمی فەرمانڕەوایی تاکڕەوانەو هەتاسەرو بۆماوەیی وەشاندا.
منیش بۆچوونم وایە ئاسۆی ئەو شۆڕشانە لەوە فراوانترە کەتەنها بەکەوتنی دیکتاتۆرەکان بەرتەسکبێتەوەو تائێستاش ئاڵوگۆڕی لەوە زیاتریان پێکهێناوە، بەڵام ئەو ئاسۆیە تائێستا بەداخەوە لەوەش تەسکترە کە چاوەروانی ئەوەیان لێبکرێت رۆڵێکی ئەوتۆ لەدامەزاندن‌و فۆرمۆڵەکردنی دەوڵەتێکدا بگێڕن کە ئایندەیەکی رووناک بۆ کۆمەڵگا دابینبکات. ئەوەی لەئارادایە هەوڵێکی هەمەلایەنەیە لەلایەن هێزەکانی دژەشۆڕشەوە بۆ راگرتن‌و سەرکوتکردنی رەوتی شۆرش‌و سازدانەوەی دەوڵەتی بورژوازی لە فۆرمێکیتردا. لەبەرامبەریشدا پەرچەکرداری هێزەکانی بەرەی شۆرش دەبینرێ دژی هەوڵ‌و پلانەکانی دژەشۆرش، بەڵام بەبێئەوەی خۆی خاوەنی ئەلتەرناتیفی جیاوازو دیدێکی رۆشن بێت بۆ پیادەکردنی.
هاولاتی: ئایا مەزنی شۆڕِشەكان‌و خۆڕاگری گەلەكان وانەیەكی ئەزەلی وای بەنوخبەی سیاسی نەداوە كە هەرگیز بیر لەدوبارەكردنەوەی ئاكار‌و سیستمی پێشوو نەكەنەوە‌و بەجۆرێكی تەواو جیاواز فەرمانڕەوایی بكەن؟ یان هێشتا كۆمەڵگاكانی ئەم ناوچەیە‌و نوخبە سیاسییەكەی زۆریان ماوە بۆئەوەی تەندروستانە دەوڵەتداری بكەن؟
ریبوار ئەحمەد/ ئەگەر “وانەدان بە نوخبەی سیاسی” گەرەنتی‌و تەنانەت فاکتۆرێک بوایە بۆ دەوڵەتداری “تەندروستانە”، ئەوە لەمێژوودا ئەزمونی گەورەتر هەیە لە شۆڕشەکانی میسرو تونس. دەکرا ستەمکاری رژێمی شای ئێران دەرسێک بوایە بۆئەوەی رژێمی ئیسلامی دوای ئەو ئەوەندە هارو ستەمکار نەبێت. بەڵام بەهیچ جۆرێک نابێ خۆشباوەری ئەوتۆ دروستبکرێت. ماهیەتی سەرکوتگەری دەوڵەت لەم ناوچانەو زۆر جیگایتری دنیادا بەشرۆڤەکردنی رادەی دانایی نوخبە سیاسیەکەی نادۆزرێتەوە. ئەم ناوچەیە یەکێکە لە مەڵبەندەکانی کاری هەرزان، واتە ئەوەی کە دەتوانێ مەیلی سەرمایەی جیهانی بۆ سەرمایەگوزاری لەم ناوچانە راکێشێت، ئەوەیە کە هێزیکار تیایدا هەرزان‌و تیێچوی بەرهەمهێنانەوەی کەمە. ئەمەش تەنها بەوە مسۆگەربووە کە فرۆشیارەکانی هیزی کار بەزۆرو سەرکوت خامۆش رابگیرێن. دەوڵەتی بورژوازی لەم مەڵبەندانەدا پەنا بۆ سەرکوتی خوێناوی دەبەن بۆئەوەی چینی کرێکار خامۆشبکەن لەبەرامبەر کاری هەرزانیاندا.
خودی ئەوەی کە فەرمانرەوایەتی تایبەت بێت بە نوخبەی سیاسی‌و بەندبێت بەئەوەی کە ئەوان چۆن بیردەکەنەوەو چ ئەزمونێکیان وەرگرتوەو هاوڵاتیانیش لەدورەوە تەماشاکەربن، بنەمایەکە بۆ بیروکراتیەت‌و سەرکوتگەری. “دەوڵەتداری تەندروستانە” لەروانگەی هەربەشێک لەکۆمەڵگاوە بەپێی بەرژەوەندیە چینایەتیەکان جیاوازی هەیە. ئەو دەوڵەتانەی کە شا یان حوسنی موبارەک یان بن ‌عەلی لەسەر لوتکەیان راوەستابوون، بۆ ئەو سەرمایەدارانەی کە سەرمایەکانیان گەورەو گەورەتر دەبوو، هەتا بلێی تەندروستبوون. لەکاتێکدا بۆ مەحرومانی کۆمەڵ هەتا بڵێی ناتەندروست‌و مەحکوم بەروخانبوون. “دەولەتداری تەندروست” لەگرەوی ئەوەدایە کە دەسەڵات پشت بەئیرادەو دەخاڵەتی راستەوخۆی هاووڵاتیان ببەستبێت نەک بەلوتف‌و مەرحەمەتی نوخبەی سیاسی. بەرنامەی ئەو دەوڵەتەش لەجیاتی مسۆگەرکردنی هەلومەرجی گونجاو بۆ قازانجی زیاتری سەرمایە، دەبێ دابینکردنی ئازادی‌و خۆشگوزەرانی‌و یەکسانی بێت بۆ هەمووان.
هاولاتی: عەدالەت‌و یەكسانی‌و دژایەتی گەندەڵی‌و گێڕانەوەی مافی ماف زەوتكراوان داواكاری سەرەكی شۆڕشگێڕەكان بوو، ئایا ئەم جۆرە لەشۆڕشگێڕی‌و ئەم جۆرە لەخواست ، ناشێت تەوەقووعی ئەوەی لێبكرێت كە مافی چارەی خۆنوسین بۆ نەتەوەی كورد بەڕەوا ببینێ‌؟ یان لانی كەم دژایەتی راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستانی نەكات؟
ریبوار ئەحمەد/ برێک سەختە پەیوەندییەکی راستەوخۆ بکەم لە نێوان  ئەو شۆڕشانەو مافی چارەی خۆنووسینی خەڵکی کوردستان؟ ئەگەر باسی جەماوەری ستەمکێشە، من بەڵگەیەک نابینم بۆ ئەوەی بەرلەو شۆڕشانەش ئەوان دژی مافەکانی خەڵکی کوردستان بووبن. هەڵوێست لەم مەسەلەیە دەوەستێتە سەرئەوەی کەئاسۆی چ ‌بزووتنەوەیەک بەسەر بیری ئەو جەماوەرەدا حوکمڕانیدەکات. ئاسۆی ناسیۆنالیزمی عەرەب‌ لە روانگەی عەزەمەتتەڵەبی عەرەبی‌و پێداگری لەسەرئەوەی کە بۆ نموونە عێراق عەرەبییەو بەشێکە لە جیهانی عەرەب، ئەو مافە بۆ خەڵکی کوردستان رەوانابینێ. بەڵام جەماوەری کرێکاران‌و ستەمکێشان کە خۆیان لەدژی ستەمکاری بورژوازی عەرەب بەدەنگهاتون‌و نیشتمانی گەورەو فراوانی عەرەب بۆ ئەوان جگە لەسەرزەمینێک کە هێزی‌ کاریان تیادا هەرزانفرۆش دەکرێت‌و زۆربەیان جێگای سەرپەنایەک زەویان پێنەبڕاوە، ئەگەر گرفتاری ئاسۆو نەرێتی ناسیونالیزمی عەرەب نەبن هیچ کێشەو بەرژەوەندیەکی ناکۆکیان لەگەڵ مافەکانی خەڵکی کوردستان نیە. لەهەموو حاڵێکدا ئەم شۆڕشانە مەیلی ئازادیخوازی، عەداڵەتخوازی، وەستانەوە دژی ستەمکاریان لەو وڵاتانەو لە ناوچەکەشدا بەهێزکردووە. ئەمە فاکتۆرێکە بە قازانجی هەموو ستەمکێشان بە تایبەتی لەم ناوچەیەدا.
هاولاتی: وەك روونە لەزۆربەی وڵاتانی راپەڕیودا هێزە ئیسلامیستەكان براوەی هەڵبژادنەكانن، ئایا ئەمە ئایندەی ئەم ولاتانە رووبەڕووی مەترسی دەكاتەوە ، لەو روەوە كە ئەو هێزانە داخراوە‌و شمولین ، وەك هەندێك رایان وایە؟ یان بەپێچەوانەوە ؟ یان بەپێچەوانەوە هەمیشە قوربانییەكان دەبنە كۆپی جەلادەكانیان؟

ریبوار ئەحمەد/ گومانێک لەوەدا نابینم کە مەیدانداری ئیسلامیەکان لەم ناوچەیەدا گرفتێکی گەورەیەو ئایندەی ئەم وڵاتانە رووبەڕووی مەترسی دەکاتەوە. دەوڵەت‌و دەسەڵاتی ئیسلامی بەشمولی‌و ناشمولیەوە، بەتوندڕەوو میانەڕەویەوە، نەک ناتوانێ لە دەسەڵاتە سەرکوتگەرەکانی پێشوو باشتربێت، بەڵکو ئەگەر بۆی بلوێت بەدڵنیاییەوە لەوان زۆر کۆنەپەرستترو ستەمکارتر دەبێت. ئەگەر تێزی “ئەو هێزانە لەبەرئەوەی خۆیان رووبەڕووی ستەمبونەتەوە لەلایەن سیستمە تاكڕەوەكانەوە، بیر لەدووبارەكردنەوەی كردەی جەلادەكەیان ناكەنەوە” لە دنیای واقیعدا جێگایەیکی هەبووایە، ئەوکات دنیای هاوچەخ شایەتی دڕندەیی رژیمی جمهوری ئیسلامی نەدەبوو کە دوای رژێمی سەرکوتگەری شا هاتە سەرکارو چەندئەوەندەی دەسەڵاتەکەی موبارەک هەر هاووڵاتیانی ئیعدام کردووە.
ناکرێت بەئاسانی تەجروبەی جمهوری ئیسلامی لەم وڵاتانە دوبارە بکرێتەوە، نەک لەبەر ئەو تێزەی باسکرا، بەڵکو لەبەرئەوەی هێزە ئیسلامیەکان سەرباری بردنەوەیان لەوەی ناوی نراوە هەڵبژاردن، بەڵام لانیکەم لە ئێستادا هێزو توانای ئەوکارەیان نییە کە لە ئێران یان ئەفغانستان بۆیانکرا. هێزهاوسەنگی ئێستا رێگا نادات. ئەمەیە ئەتوانێ سنورێک بۆ ستەمکاریان دابنێت. ئەگینا میانڕەوترین هێزی ئیسلامی ئەوپەڕی دەتوانێ بانگەشەی ئەوە بکات کە بەپێی بەرنامەی ئیسلام کاردەکات‌و توندڕەوی لەوەدا ناکات. ئەوکات دەتوانین بیهێنینەبەرچاو لەروانگەی ئەو ئیسلامیانەوە کە گریمان “بیر لەدووبارەکردنەوەی کردەی جەلادەکانیان ناکەنەوە” بەپێی بەرنامەی ئیسلامی رەسەن ئازادی بەیان‌و رەخنەگرتن چی بەسەردێت؟ ژنان بەشیان چی دەبێت؟ فتوای ئاخوند چ ‌مەملەکەتێکی تۆقاندن دەخوڵقێنێ؟ هاووڵاتی غەیرەموسڵمان یان ئاتەئیست حاڵی چۆن دەبێت؟ سەنگەسارو دەستبڕینەوە لە یاسای سزاداندا چ‌جێگایەک دەگرن؟ چەندین پرسیاری تری لەم بابەتە. سەرنجێکی سادە لە ئێستای کۆمەڵگای میسریش وەڵامی ئەو پرسیارانە دەداتەوە کەئێوە دەیخەنەڕوو. ئیخوان موسلمین ئێستا بەهەموو توانا لەگەڵ هەمان ئەو جەنەراڵە سەربازی‌و ستەمکارانە دەستی یەکیانگرتووە دژی بەرەی شۆڕش کە پێشتر پشت‌وپەناو یەکێک لە کۆڵەکە سەرەکیەکانی دەسەڵاتی موبارەک بوون. رێڕەوی کارکردی ئیسلامیەکان لەوە ئاشکراترە گومانهەڵگربێت.
هاولاتی: رایەك هەیە جەخت لەوە دەكاتەوە بۆ ریفۆرمی ئاینی بەدەسەڵاتداربوونی ئیسلامییەكان زەرورە، لەدوو روەوە: یەكەم ئەو هێزانە دێنە ناو مێژوەوە‌و مێژووش توانای گۆِرینی هەموانی هەیە، دووەم: كۆمەڵگا لەرێگای بەئۆپۆزیسیۆنبونییەوە رەخنەی جدی رووبەڕووی ئەو هێزانە دەكاتەوە‌و لەرێگای رەخنەگرتنیش لەوان ئەو كلتور‌و دونیابینیەش دەخاتە ژێرپرسیارەوە كە خۆراك‌و وزەبەخشی ئیسلامییەكان‌و پشت‌و پەنایانبووە؟ لێرەوە خەڵكێك رای وایە هەر لەبەر ئەم دوو هۆكارەیە خۆرائاوا گلِۆپی سەوزی بۆ ئیسلامییەكان هەڵكردوە؟
ریبوار ئەحمەد/ ئەوە تیئوریەکە بۆ قەبڵاندنی دەسەڵاتی ئیسلامی بە کۆمەڵگا. تیئۆریەکی کۆنەپەرستانەو دژی ئینسانییە کە دەیەوێ تراژیدیایەکی گەورە بکاتە باجی ئەزمونێکی پوچ‌و بێبایەخ. دەیەوێ نوقمکردنی کۆمەڵگا لەکارەساتگای دەسەڵاتی ئیسلامیدا بکاتە قوربانییەک بۆ ئەگەری “ریفۆرمی ئاینی”! ئیسلام‌و ئیسلامی سیاسی لە دەرەوەی مێژوونین تا لە رێگای هێنانەناوەوەیان”ریفۆرم” بکرێن. لە چواردە سەدەی رابردودا مێژووی بەخۆین نوسراوە. شانبەشانی رەوتی چونەپێشی مێژووش تینوێتی بۆ کوشتارو خوێنڕشتن زیاتربووە. تاڕادەی ئەوەی گەورەترین داهێنانی کردووە لە بەکارهێنانی خودی مرۆڤ وەکو بۆمبێک بۆ کوشتاری بەکۆمەڵی هاوڕەگەزەکانی خۆی. ئیسلام لە مێژوودا مایەی دەردسەری‌و ستەم‌و هەڵاواردن‌و سەرکوت‌و بیحورمەتیەکی یەکجار زۆربووە بۆ مرۆڤ. ریفۆرمکردنی ئیسلام ریگاچارە نییە، دەبێ دەستی لە دەسەڵات‌و لەسەر ژیانی هاووڵاتیان کورت بکرێتەوە.
“خۆراکی وزەبەخشی ئیسلامیەکانیش کلتورو دونیابینیەکەی” نییە. سەیرە ئەگەر لە سەدەی بیست‌ویەکدا لامانوابێت دنیابینی ئیسلامی بۆ نموونە حیکایەتی کەری دەجاڵ‌و چاوەڕوانی بۆ گەڕانەوەی مەهدی‌و خۆکوشتن بۆ کەربەلا وزە بە ئیسلام دەبەخشێ. ئەوەی وزەی پێدەبەخشێ ئەوەیەی کە دين بەگشتی بۆەتە جۆرێک لە پیشەسازی لە بەرژەوەندی بەشێکی کۆمەڵگادا کە دەبێتەمایەی سەروەت‌‌و سامان‌و تواناو دەسەڵاتی سیاسی بۆیان. سەرچاوەی هێزی دین لەوەدایە کە خزمەتێکی راستەوخۆ دەکات بەدەسەڵاتی سیاسی چینێک، هەربۆیە پیشەسازیەکە کە ملیارها دۆلار بۆ بەرهەمهێنانەوەو دەمەزەردکردنەوەی تەرخان دەکرێت. بەو رادەیەش دەستی لە دەسەڵات گیربێت زیاتری بۆ تەرخاندەکرێت‌و بەهێزتر دەبێت.
هاولاتی: ئیسلامیزبوونی دەسەڵات لەوڵاتانی ناوچەكە‌و دەورەبەر چۆن دەكەوێتەوە لەسەر ئایندەی كوردستان ، بەتایبەت لەو روەوە كە هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان زیاتر نەتەوەیی‌و عەلمانین؟
ریبوار ئەحمەد/ هێزە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان نەتەوەیین بەڵام عەلمانی نین، عەلمانیەت بەپێی گشتیترین پێناسە یانی جیاکردنەوەی دین لە دەوڵەت‌و پەروەردەو فێرکردن‌و کردنی بەکاری تایبەتی تاکەکانی کۆمەڵگا. حیزبە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان چ‌ لە کردەوەو چ‌ لە بانگەشەیاندا پەیوەندیەکیان بەم پێناسەیەوە نییە. ئەوان دینی ئیسلامیان وەکو بنەمای سەرەکی دەستورو یاساو بەشێک لەپرۆسەی خوێندن وپەروەدەو بارهێنان سەپاندووە، عەلمانیەتەکەیان لە چیدایە؟!
دەربارەی وەڵامی پرسیارەکەتان، هاوکێشەکە لای من ئەوەندە سادە نییە کە “سەركەوتنی ئەوهێزە ئیسلامییانە دەبێتە هۆی بەهێزبوونی پێگەی ئیسلامییەكانی كوردستانیش” بەتایبەت ئەگەر بەڵگەی عەلمانی بوونی حیزبە دەسەڵاتدارەکان لەم هاوکێشەیە دەرکەین، بێگومان بەدەسەڵات گەیشتنی ئیسلامیەکان لەهەر جێگایەکی جیهاندا دەبێتە فاکتۆرێکی پشتیوانی بۆ بەشەکانی تری ئەو بزوتنەوەیە لە شوێنەکانیتر، بەڵام لەهەمانکاتدا دەرس‌و تەجروبەی تاڵی ئەو کۆمەڵگایەش لەگەڵ دەسەڵاتی ئیسلامی دەبێتە دەرس‌و تەجروبەیەک لەبەردەستی کۆمەڵگاکانیتردا. بۆ نموونە هەرچۆن بردنەوەی ئیسلامیەکان لە میسر وزە بە ئیسلامیەکانی کوردستان دەبەخشێت، بەهەمان شێوە کە ئیسلامیەکان لە مانگی هەنگوینی دەسەڵاتیاندا دەکەونە بەردەم توڕەیی جەماوەرو لەگەڵ جەنەڕاڵە دەستخوێناویەکانی سوپادا دەستلەملانێ دەبن، کاریگەری پێچەوانەی دەبێت. هاوکێشەکە لەوە ئالۆزترە کە بڵێی یەک‌و یەک دەکاتە دوو.
هاولاتی: ئەگەرچی نەنوسراو‌و ناڕەسمییە بەڵام خۆرئاوا بەجۆرێك لەجۆرەكان كوردستانییەكان بەنزیكتر لەخۆی دەبینێ‌‌و مامەڵەی لەگەڵدا دەكات، ئایا سەركەوتنی ئیسلامییەكانی ناوچەكە وا لەخۆرئاوا ناكات گرنگی زیاتر بەكورد‌و كوردستان بدات؟
ریبوار ئەحمەد/ ئەگەر مەبەست لە کوردستانیەکان حیزبە ناسیونالیستەکان بێت ئەوە گومانی تیانییە کە نەک لە خۆرئاوا نزیکن بەڵکو لەهاوشانی ئەمریکای سەکردەی خۆرئاوا راوەستاون. هەرچی ئیسلامیەکانن کە لەسەردەمی جەنگی سارددا دەسکەلای خۆرئاوا بوون دژی خۆرهەڵات، لە ئێستادا لە ناکۆکیدان. بەڵام ئەگەر باسی کۆمەڵگاو خەڵکی کوردستان بێت، ئایا دوای زیاتر لە بیست ساڵ سیناریۆی تاڵی خۆرئاوا لە عێراق‌و کوردستان‌و سالێک دوای خرۆشانی خەڵکی کوردستان بۆ پشتیوانی و دەرسوەرگتن لە شۆڕشی میسرو گرتنەبەری ئەو رێگایە، ئێستا دەکرێت ئەم رەوتە هەڵگەڕێتەوە بۆ چاوی ئومێدبڕین لەوەی بەڵکو خۆرئاوا بەهۆی نیگەرانی لە ئیسلامیەکانەوە گرنگیان پێبدات؟! مەرجێکی سەرەکی  داهاتویەکی  رووناک بۆ کوردستان بریتیە لە توڕهەڵدانی ئومێد بە خۆرئاواو سیاسەت‌ و سیناریۆ تەڵخەکانی.
هاولاتی: دەشێت دەسەڵاتگرتنەدەستی ئیسلامییەكان شوناسێك بداتە دەوڵەت كە دەتوانین ناوی بنیین (دینداربوونی دەوڵەت) ، وەك زانراویشە هەموو دەوڵەتێكی دیندار بەمانا رەسمی‌و ئایدۆلۆژییەكەی كۆمەڵگایەكی (بێ‌ دین) بەرهەم دەهێنێ‌ ، وەك ئەوەی لەئێران دەیبینین؟ ئەگەر وایە..ئایا ئەمە ئەو حەقیقەتە تۆخناكاتەوە كە چەندێك دینداری بۆ كۆمەڵگا زەرورە ئەوەندەش بێ‌ دینی بۆ دەوڵەت زەرورە، لێرەشەوە نە ئیسلامییەكان بەو مانایە شوناسی دینداری دەبەخشنە دەوڵەت‌و ئەگەر پیشی ببەخشن هەم خۆیان زیان دەكەن‌و هەمیش كۆمەڵگا ، بەم پێیە ئایا ناشێت ئایندەیەكی گەش بۆ دەوڵەت‌و دەوڵەتداری لەم ناوچەیەدا چاوەڕوانیمان بكات؟
ریبوار ئەحمەد/ دینداری نەبۆ دەوڵەت‌و نەبۆ کۆمەڵگاش نەک هەر پێویستنییە، بەڵکو یەکجار زیانبەخشە. لەوەش زیاتر دەرهێنانی دەوڵەت‌و کۆمەڵگا لەژێرڕکێفی دین یەکێکە لە مەرجەکانی رزگاربوونی مرۆڤە لەستەم. دەوڵەتی دیندار بەدەرلەوەی کۆمەڵگای بێدین بەرهەمدەهێنی یان نا، لەرووی سیاسی‌و ئابوری‌و کۆمەڵایەتییەوە هێزوتوانا بەدین دەبەخشێت. بۆیە لەم بارەیەوە ئیسلامییەکان دوودڵییان لەوەدا نییە کەدەوڵەتی دیندار پێکبهێنن، مەگەر هێزهاوسەنگی بواریان نەدات. بۆیە من لەو تێڕوانینەوە کە باستان کرد ئایندەی گەش بۆ دەوڵەت‌و دەوڵەتداری لە ناوچەکەدا نابینم، بەڵکو ئایندەیەکی گەش بەتەواوی گرێیخواردووە بەوەی لەبەرامبەرکێی هێزەکانی شۆڕش‌و دژەشۆڕشدا ئەوەی یەکەمیان سەرکەوێ، گرێیخواردووە بە خەباتی چینایەتی‌و سەرکەوتنی ئەلتەرناتیفی ئازادیخوازانەی چینی کرێکارو ستەمکێشانەوە.

١٧ شوباتی ٢٠١٢