کۆبەندی باسی وەزعی سیاسی حزب لە پلینۆم ٣٢
ئەم باسە لە دریژەی باسی (حزب بەرەوکوێ، کام تەصویر بۆ حزب) لە ٢٤ی سێپتێمبەری ٢٠١٦ نوسیومە و خستومەتە بەردەم پلینۆمی ٣٢ی کۆمیتەی ناوەندی. لە پلینۆمدا قسەوباسێکی زۆری لەسەر کرا و تا رادەیەکی باش پێداگری لەسەر کرا. دوای ئەوە بۆ بەردەوامی دان بەو جهەتگیریانە ئەم باسەم لە ڕێگای هاوڕێ موئەیەد ئەحمەدەوە خستەبەردەم مەکتەبی سیاسی و داوام کرد هەردوو باسەکە وەکو نوسراوەیەکی ناوخۆیی بدرین بە ریزەکانی حزب. ئەوەی کە چەندە بە ریزەکانی حزبە گەیشتوە یان نا، ئێستا دەبێ کادران و ئەندامانی حزب قەزاوەتی لەسەر بکەن.
رێبوار ئه‌حمه‌د:
بارودۆخی سیاسی حزب زهنی هه‌مووانی داگرتووه. له‌گه‌ڵ هه‌ر جیاوازیه‌ک که له بۆچوونه‌کانماندا هه‌بێت، لانی که‌م له پلینۆمی 32دا تاڕاده‌یه‌ک هاوڕایمان له‌سه‌ر ئه‌وه په‌یداکردووه، که دۆخی حزب خراپ و جێگای نیگه‌رانیە. به‌م پێیه هه‌ڵسه‌نگاندنی دۆخی سیاسی حزب و ده‌ستنیشانکردنی گرفته‌کان و رێگای ده‌رهێنانی حزب له‌م دۆخه ئیتر بووه به پێویستیه‌کی حه‌یاتی و حاشا هه‌ڵنه‌گر. له هەمانکاتدا پەیداکردنی دیدێکی هاوبه‌ش له‌م باره‌وه له ناو رابه‌ریدا، پێشمه‌رجی سه‌ره‌کی هه‌نگاو هه‌ڵگرتنه بۆ تێپه‌ڕکردنی ئه‌م دۆخه؟ لەگەڵ نزیکبوونەوەی کاتی پلینۆمی ٣٢ وە دوای خوێندنەوەی ژمارەکانی ( نحو البلینوم )، هەروەها بیروڕا گۆڕینەوەیەک لەگەڵ هاوڕێیانێک کە رای منیان لە بارەی وەزعی حزب و کێشەکانیەوە دەپرسی، هەروەها هەستکردنم بەوەی کە من جۆرێکی تر بیر لە کێشە و وەزعی حزب دەکەمەوە و جیاوازی هەیە لەگەڵ بۆچوونەکانی تر، بەرە بەرە گەیشتم بەو ئەنجامە کە باشترو ئوصوڵی تر ئەوەیە بۆچوونەکانی خۆم بنوسم و بە شێوەیەکی یەکسان بیخەمە بەردەست هەموو رابەری حزب و بوارێکی تەواو بخولقێنم بۆ ئەوەی هەریەک لە هاورێیان بتوانن ئاسانترو شەفافتر لەگەڵی موافق یان مخالف بن یان هەر جۆرێک پێیان دروستە هەڵوێستی لێبگرن. لەم بارەیەوە نوسراوەی “حزب بەرەوکوێ، کام تصویر بۆ حزب “م نوسی.. دوای بڵاوبوونەوەی نوسراوەکە و دەرچوونی دوو ژمارەی دیکەی (نحو البلینوم ) و خوێندنەوەی باسەکانی، لێکدانەوەم ئەوەبوو کە ئاڵوگۆڕێک روینەداوەو دۆخەکە لەسەر هەمان سکەی پێشوو دەڕوات و ئەوەی من مەبەستمە نەبووەتە جێگای باس و بیرکردنەوە. بۆیە بە دودڵیەوە دەمڕوانیە ئەوەی کە پلینۆم چۆن بەرخورد بەم باسەو بەم دۆخەی ئێستای حزب دەکات. ئەوه‌ی له‌و باسەی مندا فوکوسی له‌سه‌ر کراوه دوو مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌کیه؛
یەکەم/ حککع بە مانای حزبێک کە لە مەیدانی سیاسی و جدالات و رووداوەکان و ناڕەزایەتیەکان، بە مانای کۆمەڵێک دامەزراوەی سیاسی و تەشکیلاتی و نەسیجێکی حزبی کە سیاسەت و پراتیکێکی هاوبەش دەباتە پێشەوە بۆ بردنه سه‌ری ئاماده‌یی چینی کرێکار له رێگای شۆڕشی کرێکاری، هەروه‌ها به‌ده‌سته‌وه‌دانی بەدیل و سیاست و تاکتیکی رۆشنی کۆمۆنیستی بۆ دۆخی ئێستای کۆمه‌ڵگا و هه‌ر کێشەو مه‌سه‌له‌یه‌ک که دێته ئاراوه، لە مەیدان نەماوە. بەم پێوانە زۆر سادەیە بۆ حزبی سیاسی نەک هەتا حزبی کۆمەڵایەتی، حزبی ئێمە بە پێوانەیەکی سیاسی و پراتیکی لە کۆمەڵگادا بوون و رۆڵی مەلموسی نیە. حزب جگە لە کێشە دەرونیەکانی کە نازانرێت بەرەوکوێ دەڕوات، لە مەیدانی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا گەیشتەوەتە لێواری خەتەری مان و نەمانی یەکجاری و پوکانەوە. ئەمە هەر لە ئێستاوە هۆکارێکە بۆ هەڵوەرینی رۆژانەی ئەو کۆمۆنیست و هەڵسوڕاوانەش کە تا ئێستا له‌دەوری ناوەکەی ماونەتەوە.
دوەم/ هۆکاری ئەم وەزعەی حزب ئەگەر ئینسان بە ئینصافەوە بیڵێت زۆرو هەمە جۆرەن، لەوانە سەختی و دژواری هەلومەرجی سیاسی و کۆمەڵایەتی عێراق و ناوچەکەو جیهان و سەختی کار لە ناو ئەم هەلومەرجە، لاوازی گشتی موقعیەتی کۆمۆنیزم و خەباتی چینایەتی و دابڕانی تاریخی کۆمۆنیزم و چینی کرێکار، زەربە خواردنی تایبەتی بزوتنەوەی- حزبی ناسراو بە کۆمۆنیزمی کرێکاری، گرفتە سیاسی و کۆمەڵایەتی و نەریتیەکانی خودی حزبی ئێمە کە لە رۆژی لەدایکبونیەوە لەگەڵ خۆی هەڵیگرتووەو بەکێشی دەکات..و….هتد….بەڵام بەدەر لەمانە هۆیەکی زاتی کە بە دیاریکراوی لە ئێستادا حزبی تا سەر لێواری نابووتی پاڵ پێوە ناوە، ئەوەیە کە پڕۆژەی حزبی سیاسی یەکپارچە لە دەستوردا نەماوە. حزب لە سەرەوە تا خوارەوە لە ناوخۆیدا دابەشبووە بەسەر بلۆکبەندیەکی غەیرە سیاسی و محفەلیزمێک کە لەناوەوە دەیخواتەوە. بە جۆریک کە هیچ ئۆرگان و دامەزراوەیەک لە حزبدا خەریکی پرۆژه‌ی حزبێکی سیاسی یەکپارچە و کاری حزبی یه‌کده‌ست نیە. رابەری حزب و بە دوای ئەویشدا کادران و ریزەکانی ئەوەندەی پەیوەندیان لەگەڵ حزب و رابەری هەبێت، نوقمی بێنەوبەرەو کێشمەکێشی مەحفەلین. توانای حزب نەک بۆ هەڵخڕاندنی کۆمەڵگا لە دەوری سیاسەت و بەدیلی کۆمۆنیستی و جەنگ لەگەڵ بۆرژوازی، بەڵکو لەشەڕی بلۆک و مەحفەلەکانی ناو حزبدا بەهەدەر دەڕوات. واتە تا ئەو جێگایەی کە لە ئێستادا بە هۆکاری زاتی دەگەڕێتەوە لە یەک جوملەدا ئەمڕۆ مەحفەلیزم جێگای پرۆژەی حزبی سیاسی یەکپارچەی گرتووەتەوە. دواتر ئەمە رونتر دەکەمەوە.
خۆشبەختانە وادێتە بەرچاو کە وەفدی حزبی کوردستان بە خەت و جهەتێکی پێشڕەوانەوە رۆڵێکی باش و ئیجابی گیڕا لە پلینۆمدا بۆ بەگژاچوونەوەی ئەم وەزعە و شانازی ئەوەی پێبڕا کە لانیکەم ستارتی هەنگاو هەڵگرتن بۆ دورخستنەوەی حزب لەم وەزعە لێبدات. لەم بارەیەوە رۆڵی ئەم وەفدە جێگای دەستخۆشانەو تقدیرە. لە هەمانکاتدا وادیارە که کۆمیته‌ی ناوه‌ندی له‌م باره‌یه‌وه حه‌ساستر بووه‌ته‌وه‌و تاڕادەیه‌ک سه‌رنج چووه‌ته سه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه و هه‌رکه‌س بە دەوری خۆی و له روانگه‌ی خۆیه‌وه به‌رخوردی به‌م وه‌زعه و جه‌ختی له‌سەر پێویستی تێپه‌ڕاندنی کردووه. ده‌کرێت بڵێین ئه‌مه سه‌ره‌تایه‌کی باشه، بەڵام لەگەڵ هه‌موو ئه‌وانه‌دا به‌ڕای من ئەوەی لە پلینۆمی ٣٢ روویداوە، تەنها لێدانی زه‌نگی ستارتی هەنگاو هەڵگرتنه له‌م رێگایه‌دا و هیچی تر. وە ئەگەر ئەم تصویرو جهەتگیریە ئینتقادیە نەکەوێتە بەردەم پێداگری تووندو بەردەوام، ئەگەر بەردەوام قوڵ نەکرێتەوەو له ماوه‌یه‌کی زه‌مه‌نیدا بە ئەنجامی عەمەلی و سیاسی یەکجاری خۆی نەگات، ئەگەر خۆشباوەڕ بین بەوەی کە وەزعەکەمان تێپەڕاندوە یان هەنگاوی گەورەمان هەڵگرتووە لەو رێگایەداو بەم جۆرە بیخەمبین، ئەوە زۆر بە خێرایی دەگەڕێینەوە بۆ مرەبعی یەکەم. من لەم روانگەیەوە دوای ئەوەی راپۆرتی چۆنیەتی چونەپێشی پلینۆم و جەدەل و باسەکان و ئەنجامەکانم لە وەفدی حزبی کوردستان بیست، هەروەها دوای ئەوەی راگەیاندنی کۆتایی پلینۆمی ٣٢م بینی، له‌و باوه‌ڕه‌دام هێشتا پێویستە دۆخی حزب جدی تر و رۆشنتر هەڵسەنگێنین و به دیدێکی رەخنەگرانه‌ی قوڵترو راشکاوتر و رۆشنتره‌وه به‌ره‌و رووی بینەوە. لە سەر ئەم بناغەیە لە درێژەی نوسراوی (حزب بەرەوکوێ و کام تصویر بۆ حزب)دا، هەر بەم پێیەش لە درێژەی ئەو جیهەتگیریانەی وەفدی حککک لە پلینۆمدا پێداگری لەسەری کرد، بە پێویستی دەزانم لە روانگەی خۆمەوە جەمعبەندیەک لە باس و ئەنجامەکانی پلینۆم بکەم و بیخەمە بەردەستی هەموو هاوڕێیان. بە هیوای ئەوەی کۆمەک بکات بۆ هەنگاو هەڵگرتنی خێرا لە جهەتی بیناکردنی حزبێکی سیاسی یەکپارچە و تێپەڕاندنی یەکجاری وەزعی ئێستا.
حزب، کۆمەڵایەتی، سیاسی
هەموو حزبێکی کۆمەڵایەتی لە هەمانکاتدا حزبێکی سیاسیە، بەڵام هەموو حزبێکی سیاسی مەرج نیە کۆمەڵایەتیش بێت. لە پلینۆمدا هەندێک جار هەڵسەنگاندنەکان بۆ جێگاو رێگاو دۆخی سیاسی ئێستای حزب، براوەتە سەرباسی ئەوەی کە حزب وەکو حزبێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی جێگاو رێگاو رۆڵی نیە و لەم روانگەیەوە نەقد کراوە. بێگومان کۆمۆنیزم بۆ ئەوەی بتوانێ شۆڕشی کرێکاری ئەنجام بدات پێویستی بە حزبێکی سیاسی کۆمەڵایەتی هەیە. بەڵام بەم پێوانەیە هەڵسەنگاندنی دۆخی ئێستای حزب دەتوانێ مایەی سەر لێشێوان بێت و نەقدەکە کاڵ بکاتەوە. چونکە بەبڕوای من فاصڵەی نێوان مەوقعی ئێستای حزبی ئێمەو حزبێکی کۆمەڵایەتی ئەوەندە گەورەیە کە لە قیاس نایات. حزبی کۆمەڵایەتی رەنگە زۆر گەورە نەبێت بەڵام هێشتا حزبێکی سیاسی ریشەدارە لە ناو چینێک یان بەشێک لە کۆمەڵگا کە بە ئاسانی ریشەکێش ناکرێت و ناوی لە مەیداندا ناسڕێتەوە. حزبێکە کە تەفەکور و نەریت و شێوەکارو لێکدانەوە گشتیەکانی و جیهانبینی و تەحالفات و …هەموو شتێکی تەبدیل بووە بە نەریتێکی جێکەوتوو لە کۆمەڵگادا. لە جەدالی سیاسی و چینایەتی و مامەڵەی لەگەڵ کۆمەڵگاو رووداوەکانی، نەریتەکانی بووە بە سیسته‌می فکری و عەمەلی بەشێک لە کۆمەڵگا. تەنانەت مۆری خۆی داوە لە ئەدەب و هونەرو فکرو رۆشنبیری و پراتیک و ….حزبی شیوعی حزبێکی ناسیۆنال- ریفۆرمیست و له ئێستادا بە بەراورد لەگەڵ زۆر حزبی تردا بچوکه، بەڵام کۆمەڵایەتیە. جێگا پێ و نەریت و سیستەمی تەفەکور و جیهانبینی و … لە کون و کەلەبەری کۆمەڵگادا بەدیدەکرێت هەتا لەو جێگایانەی کە حزبی شیوعی بە شێوەی تەشکلاتی رەنگە وجودی نەبێت.
ئەگەر هەنگاوێک لە حزبی کۆمەڵایەتی بێینە دواوە، ئەحزابی سیاسی دیکە هەن کە هێشتا بە مانای واقعی کەلیمە حزبی کۆمەڵایەتی نین، بەڵام حزبی سیاسی خاوەن رۆڵن کە لە کۆمەڵگاو کێشمەکێش و روداوەکاندا جێگایەکیان هەیە. لە ئاستێکدا دەتوانن هێز هەڵخرێنن، دەچنە ناو جەدالی سیاسی و فکری و کۆمەڵایەتیەوە لەگەڵ ئەحزاب و بزوتنەوەکانی تر، جاری وا هەیە ئەم حزبانە بەرلەوەی کۆمەڵایەتی بن ناوبانگی زۆریان هەیە، خاوەن جەماوەری فراوانن، لە زۆر بواردا کاریگەریان هەیە، ژیانی ناوخۆ و کاری یەکده‌ست و ئیختلافاتی دەرونیان به قانون و مه‌وازن و نه‌ریتی حزبی سیاسی رێکده‌خه‌ن و له ئاستی کۆمه‌ڵگاو له مه‌یدانی سیاسیدا وەکو جه‌سته‌یەکی واحد و خاوه‌ن ختاب و هه‌ڵویست و سیاسه‌ت و پراتیکی واحد ده‌رده‌که‌ون. بەڵام هەر بەو دەلیلەی کۆمەڵایەتی نین رەنگە لە هەلومەرجێکدا بەرجەستە و ئەکتیڤ و خاوەن رۆڵ بن و لە هەلومەرجێکی تردا بە هۆکاری جۆراوجۆر پاشەکشە بکەن و تەنانەت حەزف بکرێن. بۆ نموونە حزبی ئێمە لە نەوەدەکان حزبێکی کۆمەڵایەتی نەبوو، هیچ کات حزبی ئێمە کۆمەڵایەتی نەبووە، بەڵام لە نەوەدەکان لە کوردستان و لە دوای ٢٠٠٣ەوە لە عێراقیشدا حزبێکی سیاسی دیار و بەناوبانگ و هەتا خۆشەویست و خاوەن جەماوەر و رۆڵی سیاسی بوو، تەشکیلاتی پانوپۆڕی هەبوو، رێکخراوەی جەماوەری جۆراو جۆرو گەورە لەژیر ئۆتۆریتەو رابەری ئەودا هەڵدەسوڕان، ئەحزاب و بزوتنەوەکانی دیکە لێی هەراسان بوون، وەڵامی قسەو سیاسەتەکانیان دەدایەوە، پەلاماریان دەدا و دەکەوتنە بەرامبەرکێی جۆراو جۆرەوە لەگەڵیدا..و…هتد
لە ئێستادا نەک بە پێوەری حزبی کۆمەڵایەتی، بەڵکو بە پێوانەی ئەمەی دەمیشیان، واتە وەکو حزبیکی سیاسی یەکپارچه‌ی پابه‌ند به نەریتی حزبی سیاسی، خاوەن رۆڵی مەلموسی خۆی بێت لە کۆمەڵگادا، تەقیمی من بۆ حزبی خۆمان ئەوەیە کە بە هەموو مانایەکەی سیاسی و فکری و تەشکلاتی و پراتیکی لە ئاستی نەبووندایە. من لە نوسراوی پێشومدا ئەمەم هەم لە روانگەی نازری خارجی و هەم لە روانگەی تێڕوانینی ناوخۆییەوە باسکردووە. بەکورتی دەمەوێ بڵێم تەقیمێکی واقعی بۆ ئێستای حزب لە روانگەی منەوە، ئەوە نیە کە حزب وەکو حزبی کۆمەڵایەتی دەرنەکەوتووە، بەڵکو تەنانەت وەکو حزبێکی سیاسی ئۆپۆزیسیۆنی تەنانەت رۆڵی حاشیەیشی نەماوە و لەسەر لێواری پوکانەوەیە. ئینکاریکردن لەم واقعیەتە و بێخەمی بەرامبەری، بە ئەندازەی خودی واقعیەتەکە مەترسیدارەو کۆسپی جدیە لەبەردەم ئاوڕدانەوە و هەڵگیڕانەوەی رەوتی روو لە پوکانەوەو پارچەپارچە بوونی یەکجاری. بە مانایەکی تر یەکدەستی رابەری یان لانی کەم بەشێکی بەرچاو لەرابەری لەسەر ئەم لێکدانەوەیە، پێشمەرجی تێپەڕاندنی ئەم دۆخەیە.
ئەم دۆخە بۆچی وایە؟
هۆکاری زاتی ئەمە، واتە بەدەر لەو هەلومەرجە بابەتیانەی کە بە دەستی خۆمان نیەو کۆسپ و رێگری لەبەردەم پەرەسەندنی ئێمە دروست دەکەن و دروستیان کردووە، بەڕادەی سەرەکی لە ئێستادا بریتیە لەوەی کە دەست هەڵگیراوە لە پرۆژەی بیناکردن و بەرجەستەکردنی حزبی سیاسی یەکپارچە، لە جیاتی ئەمە پرۆژەکان بە شیوەی جۆراوجۆر بوون بە گەڕانەوە بۆ مەحفەلیزمی ماقبل الحزبی. مەشغەڵەکان بون بە جەدەل و کێشمەکێش و بلۆکبەندی مەحفەلەکان. لە جیاتی سەرقاڵبوون بە دەرخستن و بیناکردنی حزبێکی سیاسی یەکپارچە روو بەکۆمەڵگاو لە بەرامبەر بزوتنەوە بۆرژوازیەکاندا، لە جیاتی دروستکردنی جیهازێکی حزبی و سیاسی بۆ سازماندان و رابەری خەباتی چینایەتی کرێکار، سەرقاڵیەکە بووە بەوەی کە ئەگەر کەرەسەیەک لە حککع ماوەتەوە بخرێتە پێناو بیناکردنی بلۆک و مەحافلەوە. وەکو لە نوسراوی پێشودا وتم سەرجەم جەدەل و پرۆژەکانی تا ئێستا، نزیک بە گرنگترین باس و پلیمیک و ئیختلافاتەکان سەرچاوە دەبەنەوە سەر ئەم بلۆک بنەدی و مەحفەلیزمە نەک حزب و کۆمەڵگا، حزب و چینی کرێکار، حزب و دەسەڵاتی سیاسی. حزب ئێستا لە موقعێکی خراپتر لە موقعی ساڵی ١٩٩٤و دەوارنی دوای پلینۆمی یەک تا پلینۆمی دوودا قەراری گرتووەتەوە. بەو جیاوازیەوە کە ئەوکات هێشتا بە ئەندازەی ئێستا رۆڵی سیاسی و کۆمەڵایەتیمان لە سفرەوە نزیک نەبوو وە هێشتا کۆمۆنیزم له رووی پێگەی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ماتریالی ئینسانیه‌وه ئەوەندە مایەی هەبوو کە دەکرا حزبێکی سیاسی بەهێز بینابکات. لەو کاتەدا کە هەموو نوقم و سەرقاڵی مەحفەلیزم بووین منصور حیکمەت هاتە وەڵام وتی ئەمە حزب نەبوو، ئەمە بەردەوامیدانە بە شێوەکاری مەحفەلی لە قاڵبی حزبدا، ئەگەر ئێوە رابەری حزبی عێراق بڕیار نەدەن لەسەر کۆتاییهێنان بە کاری مەحفەلی و بیناکردنی حزبی سیاسی یەکپارچە، ئێمە ئیتر فەراغی حزبی سیاسی کۆمۆنیستی له عێراق لەبەرچاو دەگرین و حککا راستەوخۆ دەخالەت لە مەیدانی سیاسی کۆمەڵگای عێراق دەکات. لەسەر ئه‌م بناغه‌یه حککا بڕیارێکی پەسەند کرد بۆ دەخالەتی سیاسی راستەوخۆ لە مەیدانی سیاسی عێراق.
ئێستا دیسان ئەم مەحفەلیزم و بلۆکبەندیە ئەوەندە ئاشکراو بەرجەستە بووه‌ته‌وه کە ئەگەر نەمانەوێ چاو لە ئاست واقع دابخەین وەکو رۆژی رووناک دیارو رۆشنە. رابەری حزب دابه‌شی دوو جه‌مسه‌ری سەرەکیه و لە دەوری ئەم دوو جه‌مسه‌ره‌ش هەرچی بڕۆینە خوارەوە و تا ئەو جێگایەی رابەری دەستی پێبگات ریزەکانی حزب به‌سه‌ر دوو بلۆکدا دابه‌شبوون. هاوڕێیانێکیش ئەگەر خۆیان لە نێوان ئەم بلۆکانە یەکلا نەکردبێتەوە، ئەوە لێی نیگەرانن و دڵساردی دایگرتون. هیچ بلۆکێک لە رووی واقعیەوە نەک بە ئیدعا، سەرقاڵی وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە نیە کە بۆچی رۆڵی سیاسی و عەمەلی حزب لە کۆمەڵگادا بەم جۆرەیە، بەڵام هەر بلۆکێک بە ئەندازەی پێویست بیر لەوە دەکاتەوە کە چۆن مەحفەلی خۆی بەهێز بکات و بە ئەندازەی پێویست خەریکی هێنانو بردنی پرۆژەی ئەوە هەیە کە چۆن باڵادەستی لە حزبدا پەیدا بکات و چۆن پۆستە گرنگەکانی بەدەستەوە بگرێت. بۆ بلۆکێک گرتنی کۆنگرە پرۆژەیەکە بۆ ئەم مه‌به‌ستانه، بۆ بەرامبەرەکەیشی رەتکردنەوەی کۆنگرە رێگایە. بۆ لایەک بەرجەستەکردنی فڵان بڵاوکراوەو شکاندنی فڵان بڵاوکراوە رێگایەکە بۆ ئەمە و بۆ بەرامبەرەکەیشی بە پێچەوانەوە. بۆ لایەک گەورەکردنی رۆڵی حزب و باسی گەشەو بەرەوپێش چون رێگایەو بۆ لایەکەی تر بە پێچەوانەوە. بۆ لایەک بەرجەستەکردنی فڵان رێکخراوی جانبی و جەماوەری و بۆ لایەکەی تر فڵانی تر. بێگومان لە هەموو لایەکیشەوە کۆمەڵێک فاکتی واقعی لە دژی لایەکەی تر بەدەستەوە دەگیرێت، بەڵام بە هچ جۆریک ئەو فاکتانە ئەصڵی مەسەلەو ئەصڵی ئیختلافات نین. ئەوانە هەمو وپۆینت و فاکت و به‌ڵگه‌ن که لە کێشمه‌کێشی مه‌حفه‌لیدا به‌رجه‌سته ده‌کرین نه‌ک له په‌یوه‌ند به بیناکردنی حزبی سیاسیه‌وه. هیچ یەک لەو رەخنانەی لە یەکتری دەگیرێن، رووی لەوەنیە کە موقعیەتی کۆمۆنیزم و حزب لە کۆمەڵگادا پەرە پێبدات. بەڵگەی ئاشکراش ئەوەیە هیچ لایەک نەیتوانیوە لەو پۆست و مەیدانانەی بەدەستی خۆیەتی پێشڕەویەکی زیاتر لەو مەیدانانە بکات کە بە دەست بەرامبەرەکەیەتی. نەیتوانیووە نموزەجێک لە کاری کۆمۆنیستی بەرجەستە بکات. لەلاوە حزب بەرامبەر بە کۆمەڵگا بێ سیاسەت، بێ تاکتیک، بێ پراتیک، بێ تەشیکلات و سازمان، بێ پارەو بێ ئیمکان، بێ قسەو بێ تەبلیغات، بێ دەنگ و بێ خیتاب، کەتوەو کەسیش و هیچ بلۆکێکیش خەمی ناخوات. لەسەر ئەمانە کێشەو ئەزمە دروست نابێت، بەڵام لەسەر دەعوەتکردنی ٣ کادر بۆ پلینۆم کە کردن و نەکردنی ئه‌م ده‌عوه‌ته هیچ رۆڵێکی له وه‌ڵامدانه‌وه‌ی گرفته‌کانی حزبدا نیە، فەزای جلسەی مەکتەبی سیاسی دادەگرێت و بێنەو بردەی توندی لەسەر دەکرێت. ئایا هێشتا پێویست دەکات زۆرتر لەسەر ئەمە بڕۆین و نموونەی زیاتر بهێنینیەوە؟!
تیوریزەکردنی مەحفەلیزم
هەمو دیاردەیەکی سیاسی پێویستی بەوە هەیە کە تیوریەک بخرێتە پشتیەوە. تیوری مەحفەلیزم وجودی ئیختلافی فکری و سیاسی و..و…بۆ دادەتاشرێت. لە راستیدا من هیچ بایەخێک بۆ ئەم تیوریە وەکو پاساوی ئەو وەزعەی ئێستای حزب و ئەم بلۆک بەندیە قایل نیم. لە پێشدا دەبێ جەخت لەسەر ئەو قسەیەی منصور حیکمەت بکەمەوە کە لە حزبی سیاسیدا نەبوونی ئیختلافی سیاسی جێگای پرسیارە نەک هەبوونی. ئینسانەکان کۆپی یەکترنین تا وەکو یەک بیر بکەنەوە، بێگومان لەبەرامبەر هەر مەسەلەو رووداو هەلومەرجێکدا کە دێتە بەرەوە بۆچۆن و لێکدانەوەی جۆراوجۆرو جیاواز سەر هەڵدەدات، باس و جەدەل لە نێوان بۆچوونە جیاوازەکان دەخولقێ، دوای کیفایەتی جەدەل حزب تصمیم و بڕیاری خۆی دەدات و هەموو حزب ئەو تەصمیمە دەباتە پێشەوە. حزبی سیاسی ناتوانێ لە ئیختلافی فکری و سیاسی خۆی لابدات، ئەمە هەرگیز ئیمکانی نیە، حزب دەبێ ئیختلافات هەزم بکات، کەناڵیزەی بکات و بتوانێ تێیپەڕێنێ و بەسەمەری بگەیەنێ. ئەگەر قەرار بێت هەر ئیختلافێک ببێتە مایەی بلۆکبەندی و دواتریش جیابوونەوە، مانای هیچ حزبێک لە دنیادا بە پێوە نامێنێ و ئەصڵەن تیوری تەحەزوب پوچ و بێمانا دەبێت.
حزبی کۆمۆنیست لەسەر هەڵوێست بەرامبەر وەزعێکی سیاسی دیاریکراو، رێکخراوێکی جەماوەری یان جانبی یان پڕۆژەیەکی دیاریکراو، لە دەوری پلاتفۆرمێک بۆ وەڵامدانەوە بۆ مەرحەلەیەک لە کێشەکانی کۆمەڵگا، لە دەوری بەرخورد بە دۆخێکی سیاسی کاتی ….و… هتد دروست نابێت تا بە هاتنەگۆڕی ئیختلاف لەسەر ئەوانە بنبەست و دواتر پارچەپارچە بێت. بنەمای حزبی ئێمە یەکگرتنەوەمانە لە دەوری تێڕوانینێک بۆ کۆمۆنیزم و شۆڕشی کرێکاری، جیهانبینیەک، نەقدێکی دیاریکراو لە سەرمایەداری، نەریتێکی سیاسی و جۆرێک لە تەحزوب و.. و… ئێمە لەسەر ئەم بنەما گرنگانە و دوای ساڵانێک کارو نزیکبوونەوە لە ژێر ئۆتۆریتەیەکدا بڕیارماندا حزبی سیاسی یەکپارچە دروست بکەین. گوایە هەمووان بەوباوەڕە گەیشتبووین کە حزب فیرقەی ئیدۆلۆژیکی ئەو کۆمەڵە بەشەرە نیە کە وەکو یەک بیردەکەنەوەو وەکو یەک رەفتاردەکەن. بەڵکو جیهازێکی سیاسی کۆمەڵایەتیە بۆ یەکگرتووکردن و سازماندان و رابەریکردنی چینێک و یەکگرتووکردنی هەڵسوڕاوانی سیاسی و پراتیکی ئەو ریزە فراوانە لە هەڵسوڕاوانی سیاسی بزوتنەوەکە، کە دەتوانن لە دەوری ئەهدافێکی هاوبەش و ئەو بنەما سەرەکیانە، هاوکات له‌گه‌ڵ جیاوازی بۆچوونه‌کانیان له‌سه‌ر مسائیلی وردو درشت، پێکەوە وەکو ریزێکی واحد بەپێی نەریت و قانون و مقەڕەڕاتی حزبی سیاسی، پراتیکێکی هاوبەش ئەنجامبدەن. بە وتەی کۆڕشی مدەرسی حزبی چەند بۆچوون و سیاسەت و پراتیکی واحد.
لە حزبی سیاسیدا هەر رۆژە و هەمیشە ئیختلافات و بۆچوونی جیاواز سەرهەڵدەدات. بۆچوونی جیاواز نەک تابۆ نیە بەڵکو هەرجۆرە بەرتەسک کردنەوەیەکی بوار لە بۆچوونی جیاوازو دەربڕینیان تابۆیە. به‌ڵام لە ناو حزبی سیاسیدا ریزی جیاوازو بلۆکبەندی و کارکردن بە پێی بۆچوونی خۆ و پێچەوانەی پەسەندکراوی حزبی نا ئاصوڵی و دژە تەحەزوبە. بۆیە دەڵێم پێچەوانەی پەسەندکراوی حزبی چونکە دەکرێت بەشێوەی ئوصوڵی لە حزبدا فراکسیۆن پێک بێت. به‌لام بلۆکبەندی ئێستا ناچێتە خانەی کاری فراکسیۆنیەوە. دواتریش دێمە سەر باسی ئەم مەسەلانە، بەڵام جاری باسی تیوریزەکردنی مەحفەلیزم بەئەنجام دەگەیەنین.
بلۆکبەندی ئێستای ناو حزب کە هەر دەستەیەک بۆ خۆیان بیردەکەنەوەو بە تصمیمی خۆیان کاردەکەن و پراتیکێکی یەکدەستی حزبی لە ئارادا نەماوە، بە ئیختلافات پاساو دەدرێت. بەڵام ئەمە واقعی نیە. لە پێشدا هەر بەو بەڵگەیەی کە نەریتی تەحەزوبی کۆمۆنیستی رێگا بەوە نادات هیچ کەس و هیچ کەسانێک بەبەهانەی بونی ئیختلافی سیاسی بۆخۆیان بڕیار بدەن و بە بڕیارو تەصمیمی خۆیان کاربکەن، هەرجۆرە ریزبەندی یان بلۆکبەندی یان تەشکیلەیەکی جیاواز لە ریزی حزبی و ئۆرگانە حزبیەکان، جۆرێکە لە تەکەتول و بە توندی لەگەڵ تەحەزوبی کۆمۆنیستی دەکەوێتە ناکۆکیەوە. مەگەر دروستکرنی فراکسیۆنی راشکاو و ئەویش بەپێی ئوصوڵ و مەوازینی دیاریکراو و پەسەندکراوی حزبی. بەڵام بەدەر لەمە من دەمەوێ جەخت لەسەر ئەوە بکەم کە ئەم بلۆک بەندیە پشتی بە ئیختلافات نەبەستووە و لەسەر بنەمای ئیختلافاتی سیاسی شکڵی نەگرتووە. چونکە دەتوانین چەندین نموونە لە ئیختلافاتی قوڵی ناوخۆی هەر بلۆکێک ببینین، کە ئەگەر زیاتر نەبێت لە ئیختلافات لەگەڵ بلۆکی بەرامبەر ئەوە لەوێش کەمتر نیە. چۆن دەکرێت ئەم ریز بەندیە بنەمای سیاسی پێبدرێت بۆ نموونە لەسەربناغەی ئەوەی کە بۆچونمان لەسەر رۆڵ و جێگاو رێگای رێکخراوە جانبی و جەماوەریەکان جیاوازە، یان دەربارەی ئەولەویاتمان لە بزوتنەوەی کرێکاری و پلاتفۆرمی حزب بۆ ئێستای کۆمەڵگاو دۆخی سیاسی و بیناکردنی حزب و…و …ئیختلافان هەیە، بەڵام لەولاوە دەبینین لە ناوخۆی هەر بلۆکێکدا یان لەسەر هەمان ئەو مەسەلانە یان لەسەر مەسائیلی لەوانە جدی تر، ئیختلافی زیاتریش هەیە و ناشبێ بە کێشە و رێگر لەبەردەم یەکدەستی و کاری هاوبەشی بلۆکی و مه‌حفه‌لیدا؟!
بۆ نموونە؛- لایەک لە کێشەکان وای نیشاندەدات کە لەسەر لێکدانەوەی بارودۆخی سیاسی ئێستاو سیاسەت و مهماتی حزب لەگەڵ بلۆکی بەرامبەر ئیختلافی هەیە. بەڵام خۆیان لەگەڵ ئەوەی لە ناوخۆیاندا بەرامبەر لایەکەی تر یەکگرتوون، کەچی لەسەر تاکتیک تا ستراتیژ ئیختلافیان هەیە و تەنانەت ناتوانن لەسەر پلاتفۆرمێکی چەند بەندی ساغبنەوە بۆ ئەوەی وەکو بەدیلی خۆیان بیدەن بە پلینۆم. لایەکەی تر بەشێکیان راشکاوانە رایانگەیاندووە کە باوەڕیان بە بەرنامەی حزب نیە وەکو بنەڕەتیترین بەڵگەنامەی ئەم حزبە و ئەم بزوتنەوەیە. تەنانەت وا دێتە بەرچاو کە کەسانێکیان لە ناکاو لە منصور حیکمەت عبوریان کردبێت. کەچی بەشێکی تری هەمان لا پێداگری توند لەسەر کۆمۆنیزمی کرێکاری دەکات. تەنها ئەم دوو نموونەیە بەسە بۆ رونکردنەوەی مەبەست. پرسیار ئەوەیە کە چۆن و بەپێی کام تیۆری مارکسیستی ئیختلاف لەسەر شێوەی بەرخورد بە رێکخراوەی جەماوەری، قوڵترو جدی تره لە ئیختلاف لەسەر بەرنامە؟! بۆ دەکرێت لەگەل هاوڕێیانێک هاوکارو متحد بین و پراتیکی هاوبه‌ش بکه‌ین کە بەرنامەی حزب رەتدەکەنەوە بەڵام ناتوانین هەمان کار لەگەڵ هاوڕێیانێک بکەین کەلەسەر بەرنامە ئامادەی فیداکارین، بەڵام لەسەر بەرخورد و تەقیمی فڵان رێکخراوەی جانبی یان فڵانە پلاتفۆرم ئیختلافمان هەیە؟! بەهەمان شێوە پرسیار لەلایەنی بەرامبەر ئەوەیە کە ئەگەر ئیختلافی سیاسی بنەمای ئەم جەمسەرگیریە بێت، ئەوە چۆنە لەگەڵ هاوڕێیانێک کە لە تاکتیکەوە تا ستراتیژ ئیختلافیان هەیە و دەشتوانن متحد بن، بەڵام ناتوانن لەگەڵ هاوڕێیانێک هەمان ئیتحادیان هەبێت کە لەسەر وه‌زعی سیاسی یان ئیدارەی حزب و گرتن و نەگرتنی کۆنگرە یان تەقیمی بڵاوکراوەیەکی جانبی و..و..خیلافیان هەیە؟! لەسەر کام بنەمای سیاسی هەریەک لەم بلۆکانە دەتوانن ئیختلافاتی ناوخۆیان نادیدە بگرن و وەکو بلۆکێک لە بەرامبەر بلۆکی بەرامبەردا بە ئاسانی لەسەر کاندید بۆ سکرتێرو تەرکیبەی مەکتەبی سیاسی و دواتریش پۆستەکانی تر متحدو یەکدەست بن، بەڵام لەسەر هەمان ئاست یان رەنگە کەمتریش لە ئیختلافات ناتوانن لەگەڵ بلۆکی بەرامبەر کاری متحدی حزبی بکەن؟!
بیگومان ناکرێت ئینکاری لە بونی ئیختلافاتی فکری و سیاسی و شێوەکاری ..و…لە ناو حککع بکەین. لە راستیدا من ناتوانم تصوری حزبێک بکەم کە ئیختلافاتی تیا نەبێت، مەگەر فیرقەیەکی ئیدۆلۆژیک بێت کە ئەندامەکانی قفڵیان لە مێشکی خۆیان دابێت و تەنها بە ئەمر و نەهی مورشیدەکەیان بجوڵێنەوە. بەڵام پێداگری من لەسەر ئەوەیە کە ئەم قوتبەندیەی ئێستای ناو حزب لەسەر بناغەی ئیختلافاتی سیاسی شکڵی نەگرتوە و لەپێشەوە نموونەکەیم باسکرد. کەوایە هۆکار چیە؟ وەڵامی ئەم پرسیارە من دایناهێنم و بیرۆکەی من نیە، کەسانی تر زۆر دەمێکە وەڵامی ئەمەیان داوەتەوە، بەڵام هەمیشە وەکو ئەوەی نەوترابێت نادیدە دەگیرێت. هەرکات ئەو وەڵامە وەکو رەخنەیەک گوشار دادەنێ، هەنگاوێک لەو هۆکارە دورمان دەخاتەوە، بەڵام کاتێک گوشارەکە نامێنێ و کاتێک لەگەڵ ئاستەنگی و عدم موفەقیەت بەرەو روودەبین لە جێخستنی بۆچوون و مەبەستەکانی خۆمان لە ناوحزبدا، نەریتی چەپی سونەتی و غەیرە کۆمەڵایەتی دەست و پێمان رادەکێشێتەوە بۆ جێگای پێشوو. نەریتی مەحفەلیزم دەبێتە رێگا بۆ بردنە پێشی مەبەست و بۆچوونی خۆ و بەرهەڵستی کردنی ئەو سیاسەت و مەوازین و تەصمیماتە حزبیانەی کە ئاستەنگی لەبەردەم بۆچوون و مەرامە سیاسیە شخصی و مەحفەلیەکاندا دروست دەکەن. کەواتە وەڵامی ئەو پرسیارەی کە هۆکار چیە؟ ئەوەیە کە تەحەزوبی کۆمۆنیستی قۆناغێکی باڵاترە لە رێکخراوبوون، تەصویرو شێوەکارو نەریت و ساختارو قیه‌م و میکانیزمەکانی جیاوازی زۆری هەیە لەگەڵ ئەوانەی مەحفەلیزمی ماقبل الحزبی، کە ساڵەهای ساڵە چەپی سونەتی تیایدا غەرق بووە. ئەمەی ئێستا لە حزبدا روودەدات مقاوەمەتی نەریتی مەحفەلیە لە بەرامبەر تەحزوبدا. مقاوەمەتی ئەو نەریتەیە کە فیرقەیەک لەسەر بناغەی ئیعتمادێکی مەحەفەلی و ئیدۆلۆژیەک کە پەیوەندی نێوانیان پیرۆز دەکات دەتوانن متحد بن و کارێک بکەن کە دڵخوازی خۆیانە و رەنگە بە هیچ تاڵە موویەک بە شۆڕشی کرێکاریەوە پەیوەست نەبێت. مەحفەل بە نەریتی عادەتکردەو مەزاج و نزیکی کەسەکان لەیەکتری و ئۆتۆریتەو ئیلتزامات و ئیعتمادی پیناسە نەکراو و نەنوسراو بەڕێوە دەچێت، پەیوەست بونیش بە مەحفەلەوە توانەوەو ئاوێتەبوون لەو مەسەلانەی پێویستە. بۆیە گەورە بوونەوەشی سنوری هەیە و ئەستەمە ئەو سنورە تێپەڕ بکات. بەڵام حزبی سیاسی مەوازین و بەرنامەو سیاسەتی نوسراو و پەسەندکراوی هەیە و بەپێی ئەوانە کاردەکات و بەرێوە دەچێت. لە ئاستێکی کۆمەڵایەتی بەریندا لەسەر ئەو بنەمایانە کەسانێک لە یەک ئۆرگاندا سازمان دەدات کە رەنگە پێشتر یەکیان نەناسیوە و رەنگە مەزاج و سەلیقەو رەفتار و هیچ شتێکیان لەیەک نەچیت. ئەمە دوو نەریتی لێک جیاواز و ناکۆکە. یەکەمیان بە زەحمەت دەتوانێت لە سنوری دیاریکراوی خۆی بەرینتر و گەورەتر بێتەوە و دووەمیان دەتوانێ لەمسەر تا ئەوسەری دنیا دەستێ هاوچین و هاو بزووتنەوەکەی بخاتە ناودەستی یەک. یەکەمیان هیچ ئیلهامێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ئامادەکاری بۆ شۆڕشی کرێکاری وەرناگرێت، تامەزرۆی ئەوەیە هەتا ئەبەد لە حاشیەی کۆمەڵگاو کێشمەکێشە سیاسی و کۆمەلایەتیەکاندا، ئەوپەڕەکەی رۆڵی عاملی زەخت بگیڕێت و هەمیشە لە جیاتی پێوانەی سیاسی و کۆمەلایەتی بۆ جێگاو رێگای خۆی لە کۆمەڵگادا، بە زەبری ئیدۆلۆژیک رۆڵی ستایش ئامێز بۆ خۆی و کاراکتەرەکانی دادەتاشێت و دەیکاتە خۆراکی راگرتنی ریزەکانی. دووەمیان واتە تەحەزبی کۆمۆنیستی راستەوخۆ ئیلهام لە ئامادەکاری مستەلزەماتە زاتیەکانی شۆڕشی کرێکاریەوە وەردەگرێت، هەر قیەم و ئیلتزامات و رەوابت و ئۆتۆریتەو..و…لەم روانگەیەوە جێگایەکی هەبێت گرنگ و جێگایەکی نەبێت بایەخی نیە. شۆڕشی کرێکاری تەحەزوبی کۆمۆنیستی و سازماندانی ریزی بەرین و فراوانی چینی کرێکاری پێویستە، ئەم ریزە لە دەوری نەریت و مەوازین و قانونی سیاسی و کۆمەلایەتی دەکرێت رێکخراو بێت، چوارچێوەی رەوابت و ئیعتمادو ئیلتزاماتی مەحفەلی و ئیدۆلۆژیک و ئەخلاقی و مەزاجی و سەلیقەیی ..و… بۆ ئەم مەبەستە زۆر زۆر تەسک و بێکەڵک و کۆسپ و دەست و پێگرە.
مەسەلە باشی و خراپی کەسەکان و نیەتەکانیان نیە، بەڵکو مەسەلە ئەوەیە کە ئەگەر تەحەزوبمان بوێت دەبێ قیەم و نەریت و ئیلتزاماتی مەحەفلیزم بە هەموو شێوەکانیەوە توڕهەڵدەین و نەقدی بکەین و دەست و پێی خۆمانی لێ رزگار بکەین. قیەمە مەحفەلیەکان سەنگی خۆیان هەیە لە بیرو هۆشی بەشەرەکانیدا، قیەمێک کە رەوابتە مەحفەلیەکان و بەرژەوەندیە مەحفەلیەکان لەپشتی راوەستاون. تەنها کاتێک دەتوانرێت و دەکرێت ئەو قیەمانە توڕهەڵدرێن و بایەخیان نەمێنێت کە قیەمی حزبی سیاسی جێگایان بگرێتەوە. مەحفەلیزم نەریتە ئەگەر تەفروتونا نەکرێت هەمیشە رەنگە بەشەر کاتێک لە نێو حزبی سیاسیشیدا دووچاری تەنگو چەڵەمەو ئاستەنگی نەچوونە پێشی مەبەستەکانی ببێتەوە، بۆ رووبەڕوو بونەوەی ئەو ئاستەنگیانەو نەچوونە پێشی مەبەستەکانی پەنابەرێتەوە بەر ئەو نەریتی مەحفەلیزمەی کە لە رابردوودا تیایدا ژیاوەو کاری پێکردوە و قیەمەکانی ماونەتەوەو تیک نەشکاون. ئەگەر نموونەیەکی مجەڕەد باس بکەین تەنها بۆ رونتربوونەوەی مەبەستە. کەسێک دەیەوێ پۆستێکی حزب بەدەست بهێنێت (سەرنوسەری جریدەیەک، بوون بە ئەندامی کۆمیتە ناوەندی یان مەکتەبی سیاسی، یان بەرپرسی پرۆژەیەک.. یان…) لە جیاتی ئەوەی زەحمەت بکێشێت و توانای خۆی لەو بوارەدا نیشاندات و بیسه‌لمێنێ و ئۆتۆریتەی حزبی بەدەست بهێنێت و بەم جۆرە لە پرۆسەیەکی کارو هەڵسوڕانی حزبیدا بەو مەبەستە بگات، رێگای ئاسانتر بەوە دەزانێت کە رەوابتێکی مەحفەلی دروست بکات و لە رەوابت و ئیلتزاماتێکی مەحفەلیدا بە دانی ئیمتیاز و پشتیوانی متەقابل هەوڵ دەدات بە مەرامەکەی بگات. لە بەرامبەریشداو لە چوارچێوەی هەمان سونەتدا مەحفەلیزم بە مەحفەلیزم وەڵام دەدرێتەوەو بەم جۆرە مەحفەلیزم سەرتاپای حزب دادەگرێت. لە کاتێکدا لە حزبی سیاسیدا بۆ رووبەڕوو بوونەوەی هەر ئاستەنگیەک و جێخستنی بۆچون و مەبەستی پەسەند، رێگای ئوصوڵی و حزبی هەیە. تەنانەت مەحفەلیزم بە تەحزوب وەڵام دەدرێتەوە نەک بە مەحفەلیزمی متەقابل. ئەمە داستانی بەشێکە لە مێژووی ژیانی ئێمە هەموو بزوتنەوەی چەپی عێراق و تاوەکو ئێستاش بەردەوامی هەیە. لە حزبی سیاسیدا ئەفراد دەتوانن و ئازادن هەر بۆچونێکیان هەبێت و دەریبڕن و بە میکانیزمی حزبی هەوڵی بۆ بدەن بۆ ئەوەی بیکەن بە بۆچونی ئەکسەریەت و پەسەندکراوی حزب، بەڵام کەس بۆی نیە لە هیچ ئاستێکدا کاری حزب بەپێی بۆچونی خۆی لە قاڵب بدات. هەمووان لەگەڵ ئەوەی دەتوانن بۆچونی خۆیان دەربڕن و هەوڵ بۆ جێکەوتنی بدەن، هاوکات هەمووان مولزەمن بەوەی سیاسات و پەسەندکراوی حزب بەرێوەبەرن و بەپێی ئەوە کاری حزبی بکەن.
حزبی سیاسی و ئیختلافی سیاسی
ئەوەی کە لە حزبی سیاسیدا سەرهەڵدانی ئیختلافات چارە هەڵنەگرە و رێگای خۆلادانی نیە، خۆی لە خۆیدا نەک سلبی بەڵکو دەتوانێ و دەبێ ئه‌نجامی ئیجابی بێت. ناکرێت و نابێت کە بەشەرەکان لەبەرامبەر هەر دۆخ و رووداو ماسئیل و پرسیارو گرفت و کێشەیەکدا کە دێتەبەرەوە وەکو یەک بیربکەنەوە. بۆ هەریەک لەوانە هەمیشە لێکدانەوە و هەڵسەنگاندن و وەڵامی جیاواز دێتەگۆڕێ. ئەم جیاوازیانە دەکرێت بنەمای پوختە و خاراوبوونەوەی فکری و سیاسی و عەمەلی حزب بێت و هەمیشە سیاسەت و کارکردی حزب لە غەربەلە بدات و باڵغتری بکات. هونەری سیاسی لەوەدایە ئەم خیلافاتە چۆن ئیدارە و کاناڵیزە دەکرێت و بە ئاقاری باڵغتر بوونەوەی حزبدا ببرێتە پێش. لەم بارەیەوە لە گشتی ترین ئاستدا ئێمە لەگەڵ دوو جۆر مامەڵە بەرەوڕوو دەبین؛ لە دیدگای چەپی سونەتیەوە کە تەحەزوبی سیاسی و کۆمەلایەتی بایەخێکی نیە، ئەگەر لە ١٠ مەسەلەدا لەسەر ٩ی تەوافق یان هاوفکری هەبێت و لەسەر یەکێکی ئیختلافی هەبێت، ئەوانەی جێگای تەوافقن فەرامۆش دەکرێن و چارەنوسی رێکخراو دەبەسترێتەوە بەو مەسەلەیەوە کە خیلافی لەسەرە. بۆ چەپی سونەتی زۆرجار ئیختلاف دەبێت بە دروشم و جۆرێک لە غرورو ئازایەتی. دەستەواژەی “من خیلافم هەیە” جێگای شانازیە و بەوجۆرە وێنای دەکرێت کە بەرجەستەکردنی خیلاف خۆی لە خۆیدا بەڵگەی پەیگیری زیاترو تەبەقاتی ترو رادیکالیزمە، پێچەوانەکەشی بەڵگەی شازشکاری و ئۆپۆرتۆنیزمە. بۆ حزبی سیاسی بە پێچەوانەوە لە پێشدا جەخت لەسەر ئەو خاڵە هاوبەشانەیە کە دەکرێت ریزی کۆمۆنیستی لە ئاستێکی هەرچی فراوانتردا متحدو یەکدەست بکات. دوای ئەوە دێتە سەر ئەوەی کە ئەو خاڵانەی ئیختلافی لەسەرە چۆن بە شێوەیەکی سیاسی و هوشیارانەو هەدەفمەدانە کەناڵیزە بکرێت بە ئاکامێک بگەیەنرێ کە تەحەزوبی کۆمۆنیستی پتەتر بکاتەوە. بۆ چەپی سونەتی خودی ئینشقاق زۆرجار جێگای شانازی و بەڵگەی پێداگری و سازش قبوڵ نەکردنە. بۆ حزبی سیاسی ئینشقاق مایەی نیگەرانی و بەخۆداچوونەوە و لاوازبوونە و تەنها لە کاتێکدا بە ناچاری پەنای بۆ دەبرێت کە چارە هەڵنەگر بێت. ئیختلاف لە حزبی سیاسیدا ئاستی جۆراوجۆری هەیە و بۆ هەرئاستێک شێوازێک لە ئیدارەو بەرخورد پێویستە. بۆ روونبوونەوەی زیاتری مەبەست من لێرەدا ئیختلافات لە سێ ئاستدا باس دەکەم و بۆ هەریەک لەو ئاستانە لە روانگەی خۆمەوە شێوە ئیدارەو بەرخوردی گونجاو دەخەمە روو. هەڵبەت مەبەستی من ئەوەنیە کە لە دنیای واقع و لە ئەحزابی سیاسیدا، ئیختلافات و رەوتی کاڵبوونەوە یان قوڵبوونەوەیان بەپێی قانونمەندی هەر لەم شێوازانەدا دەرئەکەوێت یان هەر بەم رێڕەو و رێچکەدا دەڕواتە پێش، ئەمانەی من باسی دەکەم قانونمەندی نیە، بەڵکو تەجریدێکە، چەند نموزەجێکە لە ئاستەکانی ختلافات بۆ ئەوەی میتۆدی شێوە بەرخورد لەگەڵی روون بکەمەوە. دەنا ناکرێت بە زەبری تیۆری و شیکار، کوتومت شێوەی دەقیقی سەرهەڵدان و چوونە پێشی ئیختلافات لە هیچ حزبێکدا پێشبینی بکرێت و قاڵبی پێشوەختی بۆ دیاری بکرێت. بەم روونکردنەوەیەوە من سێ ئاست لە ئیختلافات دەکەم بە نموونە و شێوەی ئیدارە و مامەڵە کردنی دروست لەگەڵیان باس دەکەم؛
یەکەم/ ئیختلافات بە گشتی؛ مەبەست بەگشتی ئەوەیە کە لە مەجرای کاری حزبی و وەلامدانەوە بەو مەسەلانەی دێنە پێش، هەمیشە ئەگەری ئەوە هەیە کە لە ناو رابەری و کادارن و ئۆرگانەکانی حزبدا ئیختلافات پەیدا بێت و پەیداش دەبێت. لەم ئاستەدا مەرج نیە قوتبەندی دروست بێت. رەنگە ئەمڕۆ x لەگەڵ ئەکسەریەت ئیختلافی هەبێت و سبەی y . رەنگە لە باسێکدا ئەمڕۆ x هاوفکرانێکی هەبێت و سبەی لە باسێکی تردا هاوفکارنێکی تری هەبێت. رەنگە لە مەسەلەیەکدا x لەگەڵ ئەکسەریەت و کەس یان کەسانێکی تر بۆچونێکی جیاواز لە ئەکسەریەت و خەتی رەسمیان هەبێت. حزب هەمیشە دەبێ بە سنگی فراوانەوە بواری کافی بۆ خستنە رووی بۆچوونە جیاوازەکان فەراهەم بکات و فەزایەکی بە تەواوی ئازاد و ئاوەلاو کراوە بۆ خستنە رووی بۆچوونە جیاوازەکان بخولقێنێ و وەکو دیاردەیەکی بە تەواوی سادە و سروشتی و هەتا ئیجابی مامەڵەی بکات. دەبێ ئەوە بە فەرز بگیرێت کە ئامانج ئەوەیە حزب لە رووی سیاسیەوە دەوڵەمەند و بەهێز بکرێت و بۆ ئەم مەبەستە هەرکەس هەوڵ دەدات بۆچوونی خۆی بکات بە بۆچوونی حزب. ئەگەر ئەم فەرزەمان هەبێت و بەرژەوەندی حزب بنەماو ئەصڵ بێت، ئەوکات شێوەی گونجاو و حزبی ئەوەیە کە هەرکەس دەبێ لە پێشدا لە ئۆرگانەکەی خۆیدا باسەکەی تەرح بکات و تەواوی هەوڵی خۆی بدات ئۆرگانەکەی بکاتە هاوفکری خۆی. نەک لە هەر گۆشەیەکی حزبدا یان لای کەسانێک کە لەوەوپێش یان ئێستا بەهەر هۆیەکەوە بێت لەخۆیەوە نزیکن، سەری باس و ئیختلاف دامەزرێنێ. یان ئەگەر لە مەیدانێکی کاری حزبدا کە قسەی دەڕوات، سیاسەتێک بخاتە دەستوری خۆی و هاوفکرەکانیەوە کە پەسەندکراوی حزب نیەو جیاواز یان ناکۆکە لەگەڵی. ئەگینا بە پێچەوانەی ئەوەی لە پێشەوە بە فەرزمانگرت لە جیاتی بەهێزکردنی حزب، دووچاری بشێوی و نائینسجامی دەکات و زیان بە پراتیکی متحد دەگەیەنێ. بۆیە دوای جەدەلی کافی لە ئۆرگانی خۆی ئەگەر توانی ئۆرگانەکەی قانع بکات ئەوە بەدەستەجەمعی و ئەگەر نەشیتوانی ئەوکات بۆی هەیە وەکو بۆچوونی تایبەتی خۆی و هاوفکرانی ناو ئۆرگانەکەی بیدەن بە ئۆرگانەکانی باڵاترو لەوێشەوە لەسەر داوای خاوەنەکانی دەکرێت لە ناوخۆی حزبدا یان هەتا بەپێی ناوەرۆکی باسەکەو نەبوونی مەترسی بە تایبەت لەرووی ئەمنیەوە بۆسەر حزب، لە ئاستی عەلەنیدا بلاوبێتەوە. ئەرکی حزبە کە رێگای ئوصوڵی بخاتە بەردەست بۆ ئەوەی هاوڕێیانی خاوەن بۆچوونی جیاواز تەبلیغ بۆ بۆچونەکەی خۆیان بە نوسین و سمینارو…هتد بکەن. سەرئەنجام ئەگەر بۆچونەکە لە مەراجعی حزبی سەلاحیەتداردا پەسەندکرا ئەوکات دەبێت بە پەسەندکراو و لەسەر هەموو حزب یان لەو ئاستەی کە بەو باسە پەیوەستە پیادە دەکرێت. خۆ ئەگەر پەسەند نەکرا و لەهەمانکاتدا خاوەن باس و هاوفکرانی بە نادروستی بۆچونەکانیان قانع نەبون، ئەتوانن وەکو باس و بۆچونی شخصی خۆیان لەسەری سوربن و کەس ناتوانێ داوای پەشیمان بوونەوەیان لێبکات، بەلام ناشتوانن و بۆیان نیە لە هیچ ئاستێکدا و بە هیچ پاساوێک خۆیان یان کەسانی هاوفکریان کاری حزبی بەو بۆچونانە لەقاڵب بدەن و بیخەنە دەستوری کارەوە. له هه‌مانکاتدا ئه‌وه رەوشتێکی به ته‌واوی دژه ته‌حه‌زوب و نائوصوڵیه که که‌سێک له کاتێکدا ئه‌ندامی ئۆرگانێک بێت، به‌تایبه‌تی ئۆرگانه رابه‌ریه‌کان، له ده‌ره‌وه‌ی ئۆرگانه‌که‌یدا وه‌کو مخالفی خه‌تی ره‌سمی ئۆرگانه‌که‌ی دەرکەوێت، ئه‌ویش به‌بێ ئه‌وه‌ی پرۆسه‌ی ته‌رح و جه‌ده‌ل و وه‌لام وەگرتنه‌وه‌ی له ئۆرگانه‌که‌ی خۆیدا تیپە‌راند بێت.
لەم بارەیەوە چەند ساڵ لەمەوبەر لە نامەیەکی شەخصیدا بۆ هاوڕێیەک کە ئیختلافی لەگەڵ حزب پەیداکردبوو، من هەر وەکو ئێستا هیچ پۆستێکی حزبیم نەبوو، بەلام بە شێوەی شەخصی نامەیەکم بۆ ئەو هاوڕێیە نوسی و رای خۆمم لەسەر چۆنیەتی مامەڵە لەگەڵ ئەم مەسەلەیە بۆی باسکرد. هێنانەوەی بەشێک لەو نامەیە کۆمەک دەکات بە رۆشنتربوونەوەی باسەکە. ئەو نامەیە لە ٢-٦-٢٠١٣ نواسراوەو لە بەشێکیدا هاتووە “من وا تێ ئەگەم ئەوەی کە دەبێ هەرکەس باسێکی جیاوازی هەبێت یان رەخنەی لە سیاسەتێکی حزب هەبێت، لە پێشدا لە ئۆرگانەکەی خۆی تەرحی بکات و هەوڵدات لەوێ بە ئەنجامێکی بگەیەنێ، حیکمەتێکی سیاسی گرنگی تیایە بۆ حزب و کاری حزبی. هەرکەس باسێکی جیاواز یان رەخنەیەکی هەبێت، ئەبێ لەسەر ئەو بناغەیە مامەڵەی لەگەڵ بکرێت کە ئەوە کارێکی بەسود و ئیجابیە بۆ ئەوەی سیاسەتی حزب پوختە بێت و بەشداریەکە بە مەبەستی دارشتنی خەتێکی ساسی دروست بۆ حزب. کەوایە بەر لە هەرشتێک دەبێ بخرێتە بەردەستی حزب و ئەوپەڕی هەوڵی بۆ بدرێت کە لە ناو حزبدا بەسەمەر بگات. یان حزب پەسەندی بکات یان رەنگە خاوەن باسەکە قانع بکرێت کە باسکەی گونجاو و دروست نیە. ئەگەر هیچ یەک لەو ئەنجامانە بەدەست نەهات ئەوکات بیرێکی تری بۆ بکرێتەوە. ئەمە ئەنجامگیریەکی دروستە لە کاری جەماعی وەکو حزبێک. من خۆم وا بیر دەکەمەوە کە لە پێشدا ئەوەی هەمە و بایەخی سەرەکی هەیە حزبە نەک باسەکانی من، بۆیە ئەوپەڕی هەوڵی خۆم دەدەم بە باسەکانم خزمەت حزب بکەم. هەمان تەصورم بۆ باسی تۆ و کەسانی تریش هەیە. بۆ ئەمەش دەبێ ئەوپەڕی هەوڵی ممکین بدرێت بۆ ئەوەی باسەکانم لە ناو حزبدا بەسەمەر بگات، هاوڕێکانم پێی قانع بن، بەم جۆرە کۆمەک بە حزب بکات. ئەگەر منصور حیکمەت نموزەجێک بێت کە چاوی لێ بکەین، ئەوە نموونەی بێشوماری هەیە لەوەی کە هەرکاتێک باسی زۆر جدی هەبوبێت، لە پێشدا تا ئاخرین ئیستدلالی مابێت هەوڵیداوە حیزبەکەی بەو باسانە قانع بکات. ئامانجی سەرەکی ئەوەبووە کە سیاسەتێکی دروست بۆ حزب ساغ بکاتەوە.”
دووەم/ تەبەلوری خەتی سیاسی جیاواز؛ مەبەستم لەم ئاستە لە ئیختلافات، دەرچوونە لە حاڵەتی مورد بە مورد و بەوجۆرەی لە ناو کارو ژیانی رۆتینی حزبیدا سەرهەڵدەدات و رەنگە هەرجارەی لەلایەن کەس یان کەسانێکەوە ئیختلافات نیشان بدرێت و هەر جارەش لەسەر مەسەلەیەک یان چەند مەسەلەیەک بێت. ئاستێکی بالاتر لەمە دەکرێت کەس یان کەسانێک هەستبکەن لەگەڵ خەتی سیاسی- پراتیکی، یان ستراتیژی و یان شێوەکار، یان سیاسەتی رێکخستن، یان مامەڵە لەگەڵ رێکخراوەی جەماوەری و جانبی، ..یان کۆمەڵێک لەمانە دەکەونە خیلافەوە و بەدیلی تریان بۆی هەیە ” ئیختلاف لەسەر ئەمانە و لەم ئاستەد ، بە مانای بوونی باس و لێکدانەوەو ئەلتەرناتیوی جیاوازە. ئەمە جیاوازە لە بوونی بۆچونی جیاواز لە جەدەل لەسەر هەر مەسەلەیەک لەناو کۆبونەوە حزبیەکاندا دێتە بەرەوە. لەم ئاستەدا دوای تەرحکردنی باس لە ئۆرگانەکانی خۆیان و جەدەلی کافی، رەنگە ئیختلافاتەکان نەبرێنەوەو بگرە بەربەرە بە وێنەی خەتێکی سیاسی جیاواز لە زۆربواردا و لە چوارچێوەی بنەما کۆمۆنیستی و گشتیەکانی حزبدا بە خیلافی خەتی رەسمی حزب، وەکو خەتێکی جیاواز دەردەکەوێت. ئەوکات رێگاچارەی گونجاو پێکهینانی فراکسیۆنە. بێگومان بەپێی مەوازین و ئوصوڵی حزبی تەنانەت لەم ئاستەش لە خیلافات کەس بۆی نیە لە خۆوە بە پاساوی بونی خیلافات و تەنانەت بوونی خەتی سیاسی جیاواز بە بۆچونی خۆی کاری حزبی لە قاڵب بدات یان پێچەوانەی سیاسەتی رەسمی عەمەل بکات. بەڵکو دەبێت لە پێشدا ئیختلافاتەکانی و رەخنەکانی لە خەتی رەسمی و ئەلتەرناتیوی خۆی بخاتەڕوو، هاوکات داوای رەسمی بۆ پێکهینانی فراکسیۆن پێشکەش بکات. حزب بەپێی مەوازینی کاری فراکسیۆنی دەبی رەزامەندی لەسەر پیکهاتنی فراکسیۆن بدات. ئەوکات فراکسیۆن دەتوانی و مافی هەیە بەپێی مەوازنی کاری فراکسیۆنی پەسەندکراوی حزب، رەخنەکانی لە خەتی رەسمی و ئەلتەرناتیوی خۆی لە ریزەکانی حزبدا بلاوبکاتەوە و هێزی لەدەور کۆبکاتەوە، بەم جۆرە بە میکانیزمی حزبی هەوڵبدات خەتی ئەلتەرناتیوی خۆی بکات بە خەتی رەسمی حزب و تەنانەت فراکسیۆن مافی ئەوەی هەیە کاندیدی خۆی بۆ هەموو پۆست و ئۆرگانە حزبیەکان بخاتەڕوو و هەوڵبدات حزب بەدەستەوە بگرێت. بەلام هێشتا چەند خاڵی گرنگ هەیە کە دەبێ جەختی لەسەر بکرێت؛ ١/ پێکهێنانی فراکسیۆن نە تەنیا مانای مەعافبوونی پێکهینەرانی نیە لە هیچ مەوازنێکی حزبی ، بەڵکو یەکەمین مەرجی ئەوەیە تەعەهودی نوسراو بدەن کە بەتەواوی پابەندی هەموو مەوازنێکی حزبی دەبن. لەو کاتەدا کە خیلافات هەبێت و گەیشتبێتە ئاستی شکڵگرتنی فراکسیۆن لە هەموکات زیاتر پابەندبوون بە مەوازینی حزبی بایەخ پەیدا دەکات. چونکە تا کاتێک هاوفکری یان تەوافق هەبێت پابەندبون بە مەوازن ئاسانتر مەیسەر دەبێت و هۆکارێکی ئەوتۆ نیە بۆ لادان لە مەوازن، بەلام لەوکاتەدا کە خیلاف پەیدا دەبێت، ئیتر تەنها پابەندبوونی توند و مەحکەم بە مەوازنەوە دەتوانێ کاری حزبی و یەکپارچەیی حزب زامن ببێت. ٢/ لەوکاتەوە کە خەتی مخالف دەستدەکات بە کاری فراکسیۆنی، خەتی رەسمیش هەمان مافی هەیە بۆ ئەوەی لەبەرامبەر فراکسیۆندا وەکو فراکسیۆن دەرکەوێت، وەلامی رەخنەکانی بداتەوە، ئەلتەرناتیوی فراکسیۆن نەقد بکات، هێز لە دەوری خەتی رەسمی کۆبکاتەوەو لە هەموو ئاست و ئۆرگانەکاندا ئەویش کاندیدی خۆی پێشکەش بکات و هەوڵدات بە میکانیزمی حزبی حزب و ئۆرگانەکانی لە دەستی خۆیدا بهێڵێتەوە.
سەرئەنجام دوای دەورەیەک لە کاری فراکسیۆنی، مەرجەعی بڕیاردەری حزب پرۆسەکە یەکلادەکاتەوە، بۆ نموونە لە کۆنگرەی حزبدا.
سێیەم/ جیابونەوەی رێگاکان؛ لە ئاستێکدا لە خیلافات ئیتر جیابوونەوەی رێگاکان مەوزوعیەت پەیدا دەکات. ئیتر کاری فراکسیۆنیش نەک هەر ناتوانێ خیلافاتەکان کەناڵیزەو بە ئاکام بگەیەنێ، بەڵکو ناکۆکی و جیاوازی خەتەکان ئەو ئاستە تێدەپەڕێنن کە بکرێت لەیەک حزبی سیاسی یەکپارچەدا پێکەوە بمێنن. رەنگە بگاتە سەر ناکۆکی و جیاوازی لەسەر زۆر ماسئیلی وردوو درشتی حزب؛ بەرنامە، سیاسەت، ستراتیژ، شێوەکار، تەحەزوب، نقد لە سیستەمی سەرمایەداری و بۆچونی جیاواز بۆ خەباتی چینایەتی..و…یان بەشێک لەمانە یان مەسائیلی تر. رەنگە خیلافاتەکان بگەن بە ئاستی نوێنەرایەتی کردنی بزوتنەوەو نەریتە جیاوازو ناکۆکەکانی ناو کۆمەڵگا لە ناوخۆی حزبدا. ئەم ئاستە لە خیلافات دەکرێت لە ئەحزابی سیاسیدا سەرهەڵبدات. هۆکاریش بۆ ئەمە جۆراوجۆرە، رەنگە پێشینەی مێژووی هەبێت، رەنگە زگماکی سەرەتاو رەوتی پیکهاتنی حزب بێت، یان رەنگە هۆیەکەی ئەو پەیوەندیە زیندو فراوانە بێت کە لە نێوان حزبی سیاسی و کۆمەڵگادا هەیە. لەم کەناڵەوە هەر چۆن بۆچوون و ئاسۆو سیاسەت و نەریتەکانی حزب دەچێتە ناو کۆمەڵگاوە، بە هەمان شێوەش بۆچوون و نەریت و ئاسۆ سیاسیەکانی ناو کۆمەڵگا دەکرێت بگوێزرێتەوە بۆ ناو حزب و لە هەلومەرجی تایبەت و تەحەولاتی گەورەی سیاسی وکۆمەلایەتیدا سەنگی گەورەش پەیدا بکەن.
لە ئاستێکدا لە ئیختلافات، ئیتر جیابوونەوەی رێگاکان چارە هەڵنەگرە. بەلام لەم حاڵەشدا خەت و نەریتی کۆمۆنیستی پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە پێویستە خیلافاتەکان تا ئەوپەڕی رادە شەفاف و رۆشن بن، نە تەنیا ریزەکانی حزب بەڵکو لەبەردەستی کۆمەڵگا دابنرێن. هەموو کەس بتوانێ بە ناکۆکیەکان ئاشنا بێت، هۆکاری جیابوونەوەی رێگاکان بە رۆشنی ببینێت، سەرئەنجامیش بتوانێ لەو جیابونەوەیەدا هۆشیارانە هەڵبژاردنی سیاسی خۆی بکات. نەک بە چپەچپی مەحفەلی و لە تاریکی و ناڕۆشنی و سەرگەردانیدا رێگای هەڵە هە ڵبژێرێت. کۆمۆنیزم پێویستی بە هێزو هەڵبژاردنی ناهوشیارانە نیە و کاری بەوجۆرە ناچێتە پێش، پێویستی بە هێزێکی هوشیارو خاوەن بڕواو بەرچاو رۆشنە. تەجروبەی منصور حیکمەت لەم بارەیەوە بەرجەستەو مایەی فێربوونە. ئەو دوای هەوڵو تیکۆشانێکی گەورە بۆ نیشاندنی جیاوازیەکان، دوای نوسینی دەیان باس و وتار، دوای گرتنی چەندین سیمنارو کۆنفرانس وکۆنگرەو پلینۆم و کۆبونەوەی جۆرواجۆر بۆ رونکردنەوەی بۆچونەکانی خۆی، ئینجا لە جەرگەی تەحەولێکی گەورەی جیهانیدا پێی نایە قۆناغی جیاکردنەوەی رێگای خۆی. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا هیچ کات ئامادە نەبوو چەند دەقیقە لە کاتی خۆی تەرخان بکات بۆ ئەوەی بە چپەچپ و شێوەکاری مەحفەلی و کەڵک وەرگرتن لە پەیوەندی شەخصی و عاتفی ..و…کەس لەگەڵ خەتی خۆی بخات. تەنانەت لە جیاتی بانگەوازکردن و هاندان بۆ ئەوەی لەگەڵ خەتی خۆی بکەون، بانگەوازی کردو هانیدا کە کەس ناچار نیە بە پەلە بڕیاری خۆی بدات، بە تایبەتی ئەوانەی کە دەیانەوێ لەگەڵ خەتی کۆمۆنیزمی کرێکاری بکەون، باشترە لەسەرخۆو بە قوڵی بیربکەنەوە، جیاوازیەکان بەباشی هەڵسەنگێنن، پاشان لەسەر بناغەی باوەڕی تەواویان بە کۆمۆنیزمی کرێکاری لەگەڵ ئەم خەتە بکەون. ئەو هێزەی بەم جۆرە لەگەڵ خەتی کۆمۆنیستی دەکەوێت، ئەگەر لەسەرەتادا کەمیش بێت لە دەوری خەتێکی سیاسی کۆمۆنیستی دەخالەت گەرو ئاڵوگۆڕبەخش و قودەرتخوازی لێک هەڵپێکراو لەگەڵ بزوتنەوەی دژی سەرمایەداری چینی کرێکار، توانای گەورەبوونی خێرای هەیە. بەپێچەوانەی ئەمەشەوە ئەگەر گەورەش بێت لە پرۆسەیەکی خێرادا بچوک دەبێتەوەو دەکەوێتە پەراوێزی کۆمەڵگاوە.
لەم ئاستە لە خیلافات، ئیتر جیابوونەوەی بەناچاری خەتی کۆمۆنیستی لە خەتەکانی تر پێویست و لە هەمانکاتدا رێگایەکە بۆ بەرەوپێش چوونی کۆمۆنیزم. نموونەی ئەمە جیابونەوەی بەلشەفیزم و مەنشەفیزمە کە تا گەیشت بە جیابونەوەی یەکجاری سالانێکی خایاند، یان جیابونەوەی خەتی ک.ک لە حزبی کۆمۆنیستی ئێران کە چەند ساڵی خایاندو دوای جەدەل و باس و پێکهێنانی کانون و فراکسیۆن و روونبونەوەی هەموو جیاوازیەکان، شکڵیان گرت. لە هەردوو حاڵەتەکەشدا خۆجیاکردنەوەی خەتی کۆمۆنیزم توانای ئەوەی پەیداکرد بەڕێڕەوێکی خێرادا بڕواتە پێش.
کۆبەندی
ئەم باسە ناوی کۆبەندی لە وەزعی حزبە لە چوارچێوەی باسەکانی پلینۆمی ٣٢ لە جهەتی بیناکردنی حزبێکی سیاسی یەکپارچەدا. بەم پێیە من نامەوێ و نەمویستووە لەو چوارچێوەیە بڕۆمە دەرەوە. واتە باسێکی گشتی نیە لەسەر بینای حزبی سیاسی بەڵکو کۆبەندیەکی دیاریکراوە کە فۆکوسی لەسەر هەڵسەنگاندنی باسێکی دیاریکراوی ناو پلینۆمێکی حزبی کردووەو دەبێ هەر لەو چوارچێوەدا تەماشای بکرێت. مەبەست لەم باسە بەهێزکردن و تەکاندانی زیاترە بەو روانگە رەخنەگرانەیە لەسەر دۆخ و جێگاو رێگای سیاسی و کۆمەلایەتی ئێستای حزب و هۆکارەکانی کە لەو پلینۆمەدا زه‌نگی ستارتی لێدراوە. بە ئەنجام گەیشتنی ئەم رەوەندە بەندە بەوەوە کە چەندە رابەری و کادرانی ئەم حزبە زیاترو زیاتر لە پشتی ئەم رەوتەی دەستی بە حەرەکەت کردووە رادەوەستن و تەوژمی زیاتری پێدەدەن.
حزبی ئێمە لە جێگاو رێگایەکی سیاسی زۆر نالەباردا قەراری گرتووە، بەلام کێشەی گەورە لەوەدایە کە دەنگی خشە لە جێگایەکەوە دێت و راوچی تەقە لە جێگایەکی تر دەکات. حزب بێ سیاسەتە، بێ گوتارە، بێ رۆڵ و پراتیکە، بێ تەشکیلات و بێ نفوزو بێ ئیمکانە..و… بەلام ئەمانە ئەنجامن نەک هۆکار. هۆکار ئەوەیە کە پرۆژەی دامەزاندن و بیناکردنی حزبی سیاسی یەکپارچە لە دەستور نەماوە تا بیرو هەوڵ و پلان بۆ چۆنیەتی بەهرەمەندبوون لە هەریەک لەوانەی حزب نیەتی، بێتە دەستورەوە. پرۆژەی حزبی سیاسی جێگای خۆیداوە بە پرۆژەی کاری مەحفەلی و بەرجەستە بوونەوەی مەحفەلیزم. لە جیاتی نەریت و مەوازین و قانونمەندی حزبی سیاسی، نەریت و ئیعتماد و ئیلتزامات و پەیوەندی و شێوەکارو ئەلگۆ مەحفەلیەکانی ماقبل الحزب برەویان پەیداکردوە و لەسەر ئەم بناغەیەش لە جیاتی حزبی یەکپارچەو پراتیکی یەکدەست، بلۆکبەندیەک لە حزبدا شکڵی گرتووە کە سەرتاپای حزبی داگرتوەو دووچاری ئیفلیجی کردووە. ئەم دۆخە بە تایبەت دوای تەجروبەیەکی یەکچارەکە سەدەیی بێئاکام، دوودڵی و بێباوەڕی لە کۆمەڵگاو ریزی کرێکارانی پێشرەو و هەڵسوڕاوانی کۆمۆنیستدا بلاوکردووەتەوە. زۆرێک نەک لەسەر هەبوونی کۆبەندیەکی سیاسی و زانستی، بەڵکو بەشێوەی ئەمپریستی، لە ئەنجامی خولانەوەی کۆمۆنیزم لە بازنەی داخراو و تەنانەت پاشەوپاش گەڕانەوەی لە زەمەنێکی چارەکە سەدەییدا، لە کۆمۆنیزم نائومید بوون . لە جەرگەی ئەم وەزعەدا جێگای حزب لە کۆمەڵگاو رۆڵی حزب لە مەیدانی سیاسی و پراتیکی و نفوزی سیاسی و گوتار و تەشکیلاتیدا، بە خێرایی بەرەوخوارو بەرەوخواتر دەڕوات.
لە ناو حزبدا ئیختلاف و بۆچونی جیاواز هەیە و ئەمە دیاردەیەکی بە تەواوی سادەو نۆرماڵە. بەڵام ئەم دۆخی دەستەبندی و نا ئینسجامەیەی ناو حزب لە رابەریەوە تا کادرەکان، بەرئەنجامی ئەو ئیختلافە نیە کە لەسەر سیاسەت و پراتیکی حزب روو بەکۆمەڵگا و روو بە بزوتنەوەی کرێکاری و کێشەکانی کۆمەڵگا لە ناو حزبدا هەیە، بەڵکو ئەنجامی ئیختلاف و نا ئینسجامی و پاشەوپاش گەڕانەوەیە لە تەصمیمی بیناکردنی حزبی سیاسی یەکپارچە. لە جێگای ئەمە پەنابردنەوە بۆ زیندووکردنەوە، یان رەنگە باشتر بێت بڵێم دەمەزەردکردنەوەی نەریتە مەحفەلیەکان رەواج و رۆڵی پەیداکردووە. ئەو نەریتانەی کە هەرچەند پاشەکشەیان پێکرا بێت بەلام هیچ کات لە حزبی ئێمە ریشەکێش نەبوون. لە روانگەی مەحفەلیزمەوە بەشێک لە هێزی ئێستای حزب زیادەیە و نەبوونی باشترە، دەست و پێگیرن، ئەگەر بڕۆن و نەمێنن سەرمان سوک دەبێت، هەر ئەو بەشە بمێننەوە کە ئۆتۆریتەی متەقابل قبوڵ دەکەن و ئیعتمادیان بەیەک هەیە و بە مەزاج و خولقی یەکتر دەجوڵێنەوەو کاردەکەن و گوێ لەیەک دەگرن. بەڵام لە روانگەی حزبی سیاسیەوە هەموو هێزو ماتریاڵ و کاراکتەرو ئەندامان و دۆستانی ئێستای حزب پێویست و حەیاتین، کەس زیاد نیە. حزبی سیاسی نەک لەسەر بناغەی ئیعتمادی شەخصی و خۆشهاتن لە سەلیقەی فردی وهەڵنان و تەمەلوقی یەکتر، بەڵکو لەسەر بناغەی پابەندبوون بە تەحەزوب و قانون و مقەڕەڕاتی حزبی ئیعتماد لە نێوان ریزەکان و ئەوکەسانەدا دروست دەکات کە یەکتر ناناسن و یەکیان نەبینیوە. رێگای بەسەمەر و مومکن تریش ئەوەیە کە هەمووان لەسەر بیناکردنی حزبی سیاسی یەکپارچە تەصمیمێکی سیاسی جدی و هاوبەش بگرین. ئەگەر لەم روانگە باوانەی ئێستاوە ئەم ریزەی هەمانە نا ئینسجام و دەستە دەستەو پەرت وبڵاو و سەرگەردان بێت، ئەوە لە هەمان روانگەوە ئەم رەوتی لێکدابڕانە هیچ کات کۆتایی نایات و هیچ کات ناتوانێ حزبی سیاسی بنیات بنێت.
تیۆریزەکردنی مەحفەلیزم و نەریتە مەحفەلیەکانی ئێستا و بلۆکبەندی مەوجود بە ئیختلافات، جگە لە پاساوێک و جگە لە مقاوەمەتی مەحفەلیزم بەرامبەر بە تەحەزوب هیچی تر نیە. مەحفەلیزم دەتوانێ چەندین کێشەو خیلافات لە دەرونی خۆی لە پێناو بەرژەوەندی مەحفەلدا نادیدە بگرێت، بەڵام لەگەڵ دەرەوەی مەحفەلدا لە کونی دەرزیەوە دەگەڕێ بۆ دۆزینەوەی ئیختلافات. حزبی سیاسی لە ئیختلافات ناترسێ و چاوی لە ئاست داناخات، بەڵکو هەزمی دەکات و هێزو خاراوی لێوەر دەگرێت.
ئێمە هەمیشە ئەو دەرفەتەمان لەبەردەست نابێت کە ئێستا لە سایەی باسەکانی پلینۆمی ٣٢ بۆ توڕهەڵدان لە مەحفلیزم و بیناکردنی حزبی سیاسی بۆمان خولقاوە. لەوەش گرنگتر ئەوەیە کە دوای چارەکە سەدەیەک تەجروبەی بێئاکام، هەتا بێت بوارو دەرفەت بەڕووماندا بەرتەسکتر دەبێتەوە. پێویستە لەم دەرفەتەدا شەڕی یەکجاری لە دژی مەحفەلیزم و هەموو نەریتە غەیرە حزبیەکان بە سەرئەنجام بگەیەنین، ریشەکێشیان بکەین و دەست و باڵی خۆمان و هەموو کادران و هەلسوڕاوانی کرێکاری و کۆمۆنیست بکەینەوەو لە دەوری پرۆژەی بیناکردنی حزبێکی سیاسی یەکپارچە، ریزێکی بەرینی کۆمۆنیستی و ئومیده‌واری کرێکاری بهێنینە مەیدان. هێشتا دەرفەتی ئەم کارەمان ماوە، دەستپێکردن و بەسەمەر گەیاندنی ئەم پرۆژەیە بەو جۆرەی چەپی تقلیدی لێی دەڕوانێت چەند عقدو عومری چەند نەوەیەکی پێویست نیە. ئەگەر بە باوەڕو بەرچاوێکی رۆشن و دیدێکی کۆمۆنیستیەوە ئه‌م تەصمیمه بگرین، گومانم نیە هەر لە ناو ئەم دۆخە سەختەی عێراق و ناوچەکە و جیهاندا، یەک ساڵی تر لە کۆنگرەی سیاسی حزبی یەکپارچەدا دەسکەوتە گەورەکانی دەبینین. لە چوارچێوەی ئەم پرۆژەیەدا بەشێکی زۆر لە کێشەو خیلافاتەکانی ئێستا بەجارێک مەوزوعیەتی خۆیان لەدەست دەدەن، ئەوانەشی کە خیلافاتی واقعی و سیاسین، هەزم دەبن و دەتوانین هێزیان لێ وەرگرین و حزبیانە ئیدارەیان بکەین. ئەمە لە ئێستادا بۆ حزبی ئێمە و بۆ کۆمۆنیزمی ئەم دەورەیە لە عێراقدا رێگای کارسازو مومکینە. ئەمە دەتوانێ لە جیاتی قوڵکردنەوەی رەوتی نائومێدی ئێستا و پەرتەوازەکردنی زیاتری ریزی کۆمۆنیزم، ئۆمێد بداتەوە بەو کۆمۆنیستانەی کە ساڵەهاو ئێستاش ئامادەبوون و ئامادەن لە پێناو سازماندانی شۆێشی کرێکاری و ئامانجە کۆمۆنیستیەکان و دنیایەکی باشتری ئازاد و خۆشگوزەران زەحمەت بکێشن و تەنانەت فیداکاری بکەن. من سەرباری ئاشنا بوونم بە هەموو کێشە و خیلافاتەکانی ئێستای ناو حزب، بە تێگەیشتنی خۆم لە کۆمۆنیزمی مارکس، هیچ پاساوێک نابینم بۆ ئەوەی هەمووان لە دەوری ئەم پڕۆژەیە دەستی یەکنەگرین و پشت و جێگا پێی یەکتر پتەونەکەین. ئەگه‌ر ئه‌م رێگایه نه‌گرینه‌به‌ر کۆمۆنیزم و حزب دووچاری ناکامی گه‌وره ده‌که‌ین و هه‌مووان ده‌دۆڕێین.
٢٤ی سەپتەمەبەر ٢٠١٦